ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ
Ποιοι
παράγοντες επηρεάζουν την αυτογνωσία και την αυτοεκτίμηση του ατόμου, και αν το
άτομο μπορεί να αποδεσμευτεί από τις αποτυπωμένες ταυτότητες που αναγνωρίζει
στον εαυτό του.
Της Ιωάννας
Κατσιμίγα
Φοιτητική εργασία
στο μάθημα Προαγωγής Ψυχικής Υγείας
Ιανουάριος 2023
Τα τελευταία χρόνια όλο και
περισσότερο οι έρευνες καταλήγουν πως προκειμένου να μπορέσει ο άνθρωπος να
νιώσει περισσότερο την ευτυχία, θα πρέπει να είναι ικανοποιημένος από τον εαυτό
του με έναν ουσιαστικό τρόπο. Η ψυχική υγεία και η ποιότητα ζωής είναι αναπόσπαστα
συνδεδεμένες και δεν δύναται να υπάρξει η μία χωρίς την άλλη. Αυτό θα
διαπιστώσουμε αν δούμε τον ορισμό που δίνουν για την ψυχική υγεία ο Παγκόσμιος
Οργανισμός Υγείας.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο
Οργανισμό Υγείας, η ψυχική υγεία αποτελεί όχι μόνο την απουσία της ψυχικής
ασθένειας αλλά «την κατάσταση ευεξίας, όπου το άτομο αντιλαμβάνεται τις
ικανότητές του, μπορεί να αντιμετωπίσει τις συνήθεις δυσκολίες της ζωής και
είναι σε θέση να εργάζεται παραγωγικά και να είναι ικανό να προσφέρει στην
κοινότητα».
H ψυχική υγεία ορίζεται ως μία
κατάσταση ισορροπίας, με κύρια χαρακτηριστικά: α) θετική αυτοαντίληψη,
β) δυνατότητα για αυτοδυναμία,
γ) δυνατότητα αντίστασης στο
στρες,
δ) δυνατότητα για
ενεργητικότητα και ανεξαρτησία από τις κοινωνικές επιρροές,
ε) ικανότητα ελέγχου του
περιβάλλοντος,
στ) ικανότητα για εργασία,
διασκέδαση και αγάπη και τέλος,
ζ) ικανότητα επίλυσης
προβλημάτων.
Γίνεται σαφές ότι χρειάζονται
οι παραπάνω προϋποθέσεις ώστε το άτομο να έχει θετική εκτίμηση της ζωής και του
εαυτού του και να λαμβάνει ικανοποίηση από το περιβάλλον και τις σχέσεις του,
ώστε να έχει μια καλή ποιότητα ζωής. Στις σημερινές κοινωνίες όμως όπου ολοένα
και αυξάνονται οι κοινωνικές αναταραχές οι αντικοινωνικές συμπεριφορές και οι
οικονομικές απαιτήσεις για την επιβίωση του ατόμου, η εμφάνιση αγχώδους
διαταραχής και κατάθλιψης είναι συχνά φαινόμενα που άμεσα ή έμμεσα απειλούν τη
ζωή και υποσκάπτουν την ποιότητά της.[1]
Η αυτογνωσία είναι ένα
εργαλείο-μέσο για να μπορεί να αναγνωρίσει το άτομο τις ανάγκες του
(συναισθηματικές, βιολογικές, σωματικές κ.λπ.), τις κρυμμένες πτυχές του εαυτού
του, τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις άγνωστες δυνάμεις, τις αφανείς αδυναμίες
και τη συμπεριφορά του. Η αυτογνωσία θα βοηθήσει το άτομο να κατακτήσει την αυτοεκτίμηση
που απαιτείται για να λαμβάνει ικανοποίηση από την παρούσα κατάσταση στη ζωή
του. Η διαδικασία της αυτογνωσίας όμως, είναι μια δύσκολη, μακροχρόνια και
επίπονη διαδικασία και κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά ότι την κατέχει ή
όχι. Απαιτεί θέληση, χρόνο, προσπάθεια, υπομονή και επιμονή. Συχνά, κάτι
καινούριο ανακαλύπτεται μέσα από την καθημερινότητα και τις προσωπικές
εμπειρίες. Το να ανακαλύπτεις και να γνωρίζεις λοιπόν ουσιαστικά τον εαυτό σου,
είναι μια δύσκολη διαδρομή, την οποία οι περισσότεροι από εμάς δεν γνωρίζουμε.[2] Η αυτογνωσία και η αυτοεκτίμηση είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τις
ταυτότητες του εαυτού που αναγνωρίζει ότι έχει το άτομο. Στην συγκεκριμένη
εργασία θα προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τόσο τις λέξεις αυτογνωσία και
αυτοεκτίμηση, όσο και τα εμπόδια και τους τρόπους που μπορεί κανείς να τις
προσεγγίσει. Αναλύοντας παράλληλα τον ρόλο, τους περιορισμούς και τις
δυνατότητες των ταυτοτήτων του ατόμου. Στη συνέχεια δίνεται συνοπτικά ο σκοπός,
η μέθοδος και το υλικό που χρησιμοποιηθήκαν στην παρούσα εργασία ώστε να δοθεί
ο τρόπος και η σύγκριση των μέχρι τώρα δεδομένων που θα απαντήσουν στο κύριο
ερώτημα της εργασίας, που είναι: Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την αυτογνωσία και
την αυτοεκτίμηση του ατόμου, και αν το άτομο μπορεί να αποδεσμευτεί από τις
αποτυπωμένες ταυτότητες που αναγνωρίζει στον εαυτό του.
Σκοπός
Η συγκεκριμένη εργασία έχει
σκοπό μέσα από την μελέτη και την σύγκριση των απόψεων που θα παρατεθούν να
απαντήσει στο ερώτημα κατά πόσο οι ταυτότητες που διαμορφώνει το άτομο στην ζωή
του επηρεάζουν την αυτογνωσία και την αυτοεκτίμηση του, προκειμένου να δειχθεί
αν οι αυτές μπορούν να λειτουργήσουν βοηθητικά για το άτομο ώστε να ξεπεράσει
τα εμπόδια και να προάγει την ψυχική του υγεία.
Υλικό
Πραγματοποιήθηκε ανασκόπηση της
βιβλιογραφίας μέσω αναζήτησης και συλλογής του υλικού στις ηλεκτρονικές βάσεις
δεδομένων Google Scolar, google μελετητής
και αναζήτηση στις βάσεις δεδομένων της google.
Κατά τη διαδικασία διερεύνησης
της διεθνούς και εγχώριας βιβλιογραφίας χρησιμοποιήθηκαν οι ακόλουθες
λέξεις-κλειδιά: ‘’αυτογνωσία’’, ‘’αυτοεκτίμηση’’, ‘’αυτό συνειδητότητα’’,
‘’ταυτότητες’’, δεξιότητες ανάπτυξής, ‘’εξέλιξη’’, ‘’γνώθι σ’αυτόν’’,
‘’ψυχολογία’’.
Μέθοδος
Η μέθοδος που θα
χρησιμοποιήσουμε είναι η βιβλιογραφική ανασκόπηση και τα ευρήματα των απόψεων
σχετικά με τις ταυτότητες και την αυτογνωσία από τον χώρο της φιλοσοφίας και
της ψυχολογίας, θα παρουσιαστούν σε κεφάλαια και υποκεφάλαια για να μελετηθεί
το κύριο ερώτημα της εργασίας ώστε να καταλήξουμε μέσα από αυτή την μέθοδο στα
συμπεράσματα που θα εξαχθούν.
Κύριο Μέρος
1.
Τι είναι οι
ταυτότητες και ποια η σχέση τους με την αυτοεκτίμηση.
Η προσωπική ταυτότητα είναι το
σύνολο του ποιοι είμαστε τώρα, ποιοι ήμασταν κάποτε και ποιοι μπορούμε να
γίνουμε. Μπορεί στο μυαλό μας να την θεωρούμε σταθερή και ολοκληρωμένη αλλά η
αλήθεια είναι πως η προσωπική μας ταυτότητα μπορεί να τροποποιηθεί και να
επηρεάζεται από τα γεγονότα και τις εμπειρίες
κατά την διάρκεια της ζωής μας. Κάποιες φορές ο μετασχηματισμός της ταυτότητας είναι
απαραίτητος, και δύναται να λειτουργήσει θεραπευτικά, βοηθώντας μας άλλοτε να
αλλάξουμε ανθυγιεινές συμπεριφορές ή να προσαρμοστούμε σε νέες συνθήκες. Αν η
αλλαγή είναι με θετικό πρόσημο τότε ενδυναμώνει και ενισχύει την αυτοεκτίμηση
του ατόμου βοηθώντας το να ξεπεράσει πιο εύκολα προβλήματα και τις προκλήσεις
που αντιμετωπίζει. Αν όμως είναι με αρνητικό πρόσημο τότε θα μειώσει την
αυτοεκτίμηση και μπορεί να οδηγήσει το
άτομο σε σύγχυση και κατακερματισμό της ταυτότητας του.
Υπάρχουν διάφοροι μηχανισμοί – παρεμβάσεις που βοηθούν στην αλλαγή
ταυτότητας, που αξιολογούνται στη μελέτη
βασίστηκαν στη θεωρία αλλαγής ταυτότητας που ονομάζεται Μοντέλο Κοινωνικής Ταυτότητας
της Αλλαγής Ταυτότητας (SIMIC). Το συγκεκριμένο μοντέλο προτείνει ότι για να
προσαρμοστεί το άτομο στους στρεσογόνους παράγοντες συχνά απαιτείται αλλαγή της
κοινωνικής ταυτότητας.
Θα αναφέρουμε επιγραμματικά, γιατί θα υπάρξει μεγαλύτερη ανάλυση για το
καθένα από αυτά στα επόμενα κεφάλαια τις βασικές δεξιότητες ανάπτυξης της
προσωπικής ταυτότητας:
§ Ρεαλιστική
αυτοεικόνα
Είναι η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας, ποιοι είμαστε, ποιοι
θεωρούμε ότι είμαστε καλύτερα, συνειδητά ή ασυνείδητα. Περιλαμβάνει τα φυσικά
και ψυχολογικά μας χαρακτηριστικά, τα προσόντα μας και τις αδυναμίες μας.
§ Αυτοεκτίμηση
Είναι ο τρόπος που αξιολογούμε τον εαυτό μας , το σεβασμό και την στάση
είτε επιδοκιμασίας ή αποδοκιμασίας που διαμορφώνουμε.
Υπάρχουν τρείς βασικοί άξονες που μας βοηθούν να αναπτύξουμε μια θετική
αυτοεικόνα και μια υψηλή αυτοεκτίμηση:
1. Αποδοχή προσωπικής
ευθύνης.
Αυτό σημαίνει ότι αναγνωρίζουμε ότι είμαστε οι μόνοι υπεύθυνοι για τις
επιλογές που κάνουμε στη ζωή μας και τις συνέπειες των πράξεων μας.
Αποδεχόμαστε ότι δεν μπορούμε να κατηγορούμε τους άλλους για τις επιλογές μας
και τέλος ότι εμείς καθορίζουμε το πως θα αναπτυχθεί η αυτοεκτίμηση μας.
2. Αυτοβεβαιωτική
συμπεριφορά.
Είναι μια διαρκής διαδικασία που στηρίζεται σε θετικές σκέψεις και
συμπεριφορές προς την αποτίμηση των πράξεων και του εαυτού μας, καθώς και των
όσων μπορούμε να καταφέρουμε. Να σημειώσω εδώ πως δεν αναφερόμαστε στην υπερβολή
μιας τέτοιας διαδικασίας όπου το άτομο, θα βρίσκει σε αντίθεση με την
πραγματικότητα διογκωμένα τέτοια στοιχεία προκειμένου να νιώθει καλά.
Αναφερόμαστε σε εκείνα τα στοιχεία, συμπεριφορές ή γεγονότα που υπάρχουν στην
ζωή μας καθημερινά, ανεξάρτητα από το πόσο δύσκολη μπορεί να είναι μια
κατάσταση μια δεδομένη στιγμή.
3. Διαχείριση άγχους
Προκειμένου να αναπτύξουμε μια υγιή και συγκροτημένη προσωπικότητα θα
πρέπει να είμαστε σε θέση να αντιμετωπίζουμε με επιτυχία τις στρεσογόνες
καταστάσεις. Να προσπαθούμε να αντικαθιστούμε τις αρνητικές με θετικές σκέψεις,
να οραματιστούμε ένα θετικό αποτέλεσμα στην προσπάθεια που κάνουμε, να μην
ξεχνάμε όσα μέχρι σήμερα έχουμε καταφέρει χάρη στις δυνατότητες και τα προσόντα
μας και τέλος φυσικά να βρίσκουμε τρόπους να χαλαρώνουμε.[3]
2.
Τι είναι η
αυτογνωσία, τα εμπόδια και τρόποι προσέγγισης της.
Αρχικά θα αναφέρουμε τους ορισμούς που δίνονται για την αυτογνωσία,
σύμφωνα με το λεξικό του Μπαμπινιώτη η αυτογνωσία ορίζεται ως «την εις βάθος γνώση
του εαυτού μας, την επίγνωση των προτερημάτων και αδυναμιών μας». Συνώνυμη λέξη
της αυτογνωσία είναι η αυτοσυνείδηση ή αυτοαντίληψη, και ορίζεται στο παραπάνω
λεξικό ως «η επίγνωση που έχει κάθε άτομο για τον εαυτό του ως φορέα νόησης και
συναισθημάτων, η συνείδηση του εγώ, κατά αντιδιαστολή προς τους άλλους (τα άλλα
όντα και τον φυσικό κόσμο), η συνείδηση της διαφοράς κάθε ατόμου από τα άλλα 24
όντα».[4] «Ο όρος ‘αυτογνωσία πιθανότατα ανιχνεύεται στον S. Freud και τον Κ. Jung,
αλλά στη σύγχρονη γλώσσα, νομίζω ότι έφτασε τη στιγμή που ο Daniel Goleman
δημοσίευσε την ‘Συναισθηματική Νοημοσύνη’ σχεδόν δύο δεκαετίες πίσω»,
λέει ο John Duffy, κλινικός ψυχολόγος και συγγραφέας.
Το ουσιαστικό νόημα της αυτογνωσίας σύμφωνα τις αρχές της προαγωγής
ψυχικής υγείας εντοπίζεται στην ικανότητα του ατόμου να αξιολογεί τα όρια, τις
δυνατότητες και τις ικανότητες του αποφεύγοντας τις διαστρεβλώσεις. Επομένως η
αυτογνωσία (αυτονατίληψη) μπορεί να θεωρηθεί μια υποθετική κατασκευή ταυτότητας
του ατόμου, όσο το δυνατόν λιγότερο διαστρεβλωμένη, που συνεχώς εμπλουτίζεται
από τις εμπειρίες και τις επιρροές μέσα σε ένα συγκεκριμένο ιστορικό και
κοινωνικό – πολιτισμικό περιβάλλον. Έτσι κάθε άτομο πρέπει να αναζητά εκείνα τα
χαρακτηριστικά και ιδιοσυγκρασιακά δεδομένα που διαθέτει ως θετικά και να τα
αναπτύσσει περαιτέρω κατά την διάρκεια της ζωής του, ωριμάζοντας. Σύμφωνα με την Αξιολογική Ανθρωπολογία το άτομο
πρέπει να συγκρίνει τα θετικά του χαρακτηριστικά σύμφωνα με την κοινωνία στην
οποία ζει και ταυτόχρονα με αρχέτυπα ιδανικά – ιδιότητες που χρησιμοποιούνται
στην περιγραφή της ψυχοκοινωνικής συμπεριφοράς του ατόμου. Προκειμένου το άτομο
να έχει τα μέγιστα οφέλη από την παραπάνω σύγκριση, θα πρέπει να συνυπάρχουν οι
παρακάτω τρεις προυποθέσεις:
1. Ο λόγος που το άτομο
επιλέγει το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό της προσωπικότητας του ως μέσο
σύγκρισης θα πρέπει να είναι εύκολα κατανοητό από αυτό.
2. Το μέτρο σύγκρισης
που χρησιμοποιείται πρέπει να έχει επιλεχθεί αβίαστα από το πρόσωπο.
3. Το άτομο να έχει
επιλέξει το συγκεκριμένο μέτρο σύγκρισης έχοντας σαν βασικό του κριτήριο την μέγιστη ωφέλεια που θα του προσφέρει.[5]
Αξίζει να αναφέρουμε την διατύπωση του
Μητρόπουλου σχετικά με την αυτογνωσία: «Ο εαυτός μας είναι, όσα
πραγματικά είμαστε μαζί με όσα νομίζουμε ότι είμαστε, με όσα νιώθουμε ότι
νομίζουν οι άλλοι ότι είμαστε και με όσα θα θέλαμε να είμαστε».[6]
β’ Ποια
είναι τα εμπόδια στην αυτογνωσία.
Στη συνέχεια θα αναφέρουμε τα κυριότερα εμπόδια
που συναντά το άτομο κατά την διαδικασία της αυτογνωσίας, αυτά χωρίζονται σε
δυο κατηγορίες:
1. Ανεπάρκεια
ευπροσαρμοστικών συγκριτικών σχημάτων.
2. Αρνητικά κριτήρια
ορισμού του ‘’εαυτού’’.
Ανεπάρκεια ευπροσαρμοστικών
συγκριτικών σχημάτων.
Το άτομο καλείται να συγκρίνει και να εντοπίσει,
χαρακτηριστικά, ιδιότητες και ικανότητες προκειμένου να ολοκληρώσει το ταξίδι
της αυτογνωσίας. Όμως τα παραπάνω δεν είναι σταθερά μεγέθη (όπως το βάρος,
ύψος, ταχύτητα) με αποτέλεσμα οι αξιολογήσεις που προκύπτουν να μην είναι πάντα
αξιόπιστες και χρήσιμες. Αυτό το γεγονός δυσκολεύει ιδιαίτερα το άτομο καθώς θα
πρέπει να είναι ικανό να αξιολογήσει αντικειμενικά τα ατομικά του χαρακτηριστικά, να είναι ικανό
να οικοδομήσει την ταυτότητα του με βάση τις προσωπικές επιλογές μέτρων
σύγκρισης που έχει βάλει. Επίσης επειδή η αξιολόγηση αφορά αξίες όπως η
καλοσύνη, το κουράγιο, η τιμιότητα και η συγχωρητικότητα που στις μέρες μας
θεωρούνται από μεγάλο μέρος του πληθυσμού ως αρνητικές ή λιγότερο θετικές για
το άτομο, αυτό έχει σαν αποτέλεσμα πολλοί άνθρωποι να επιλέγουν είτε να
μειώσουν είτε να κρύψουν μερικές από τις παραπάνω αξίες τους, ώστε να είναι
ευκολότερα αποδεκτοί.
Αρνητικά κριτήρια ορισμού του ‘’εαυτού’’.
Στην σύγχρονη ζωή τα άτομα επιθυμούν να τελειοποιήσουν
την εικόνα τους προκειμένου να βελτιώσουν την προσωπική και επαγγελματική τους
κατάσταση και να αποκτήσουν την μέγιστη κοινωνική καταξίωση. Αυτή η διαδικασία
λειτουργεί πιεστικά και χειριστικά για τους ανθρώπους με αποτέλεσμα να ορίζουν
αρνητικά τον εαυτό τους κάνοντας μερικά από τα παρακάτω:
1. Προσπαθούν να
αποκρύψουν τις αδυναμίες που έχουν ή που
πιστεύουν ότι έχουν θεωρώντας πως δεν ταιριάζουν με την επιταγή της τελειότητας
που αποζητά η σύγχρονη ζωή. Έτσι παρουσιάζουν στους άλλους μια επιφανειακή
προσωπικότητα που δεν εκφράζει τις πραγματικές σκέψεις και συναισθήματα του ατόμου, φοβούμενος ότι
αν το κάνει θα χαρακτηριστεί αδύναμός, ευαίσθητος ή ευάλωτος.
2. Στην αντίθετη
περίπτωση ενδέχεται το άτομο αφού αποτύχει να αποκρύψει όσα χαρακτηριστικά
θεωρεί ως αδυναμίες, να προσπαθήσει να υπερασπιστεί το δικαίωμα του ‘’ να είναι
ο εαυτός του’’, ακολουθώντας πρόχειρα δημοφιλείς και υπεραπλουστευμένες παροτρύνσεις της εποχής. Όπως για παράδειγμα
επικρατεί η τάση να βαφτίζουν την αγένεια προς τον άλλο με ειλικρίνεια.
Προσπαθούν δηλαδή να πείσουν τους άλλους ότι τα ελαττώματα τους είναι βιολογικά
και φυσικά καθορισμένα και αν δεν μπορούν οι άλλου να τα θαυμάσουν τουλάχιστον
θα πρέπει να τα αποδεχθούν στο πλαίσιο της διαφορετικότητας. Με λίγα λόγια
προβάλλουν στον άλλο το πρόβλημα της μη αποδοχής σημείων της προσωπικότητας του
ως δική του ανικανότητα, τόσο αντίληψης ή αποδοχής και δεν αναλαμβάνουν την προσωπική
τους ευθύνη για τα ‘’ελαττώματα’’ τους. Φυσικά τέτοιες μεθοδεύσεις απέχουν
πολύ από κάθε ρεαλιστική έννοια της
αυτοαντίληψης και αυτογνωσίας.[7]
γ’ Τρόποι αξιολόγησης και
προσέγγισης της αυτογνωσίας.
Προκειμένου η αυτοαξιολόγηση
που θα κάνει το άτομο κατά την διαδικασία τη αυτογνωσίας να είναι ωφέλιμη και όσο τον δυνατόν λιγότερο
τραυματική κρίνεται αναγκαία ο εντοπισμός των θετικών προσωπικών χαρακτηριστικών του ατόμου. Άλλωστε
θεωρείται περισσότερο ευεργετική η ανάπτυξη των θετικών χαρακτηριστικών του
ατόμου και πιο παραγωγική από την προσπάθεια του να αποκρύψει τα ελαττώματα
του. Υπάρχουν δυο βασικοί άξονες πάνω στους οποίους μπορεί να κινηθεί το άτομο
για να το επιτύχει:
1.
Να εξετάζουν διαρκώς τις ανάγκες τους σε σχέση με το κατά πόσο είναι ρεαλιστικές
και προσαρμοστικές.
2.
Να εντοπίσουν και να ορίσουν τα θετικά τους χαρακτηριστικά σαν τις
ικανότητες που αν τις αξιοποιήσουν θα καλύψουν τις παραπάνω ανάγκες τους
ατόμου.
Στη συνέχεια θα αναφέρουμε επιγραμματικά πως το
άτομο μπορεί να βελτιώσει την αξιολόγηση της ταυτότητας τους με παραγωγικό και επωφελή τρόπο. Στα παρακάτω
κεφάλαια θα γινεί άλλωστε ειδικός λόγος για τα βήματα της αυτογνωσίας. Θα
πρέπει λοιπόν το άτομο να είναι σε θέση να:
§ Ακούει τους άλλους
με υπομονή.
§ Έχει ενσυναίσθηση.
§ Κρίνει και να
υπολογίζει με επιείκεια ότι θεωρεί αρνητικό.
§ Δέχεται τα θετικά
του χαρακτηριστικά χωρίς ίχνος ανταγωνισμού και ζήλειας αλλά με αγάπη και
πνεύμα θάρρους.
§ Να συνειδητοποιήσει
πως κατέχει από την φύση την δυνατότητα να αναπτύσσει τις ικανότητες που έχει
ώστε να επιτύχει τους στόχους και σκοπούς του.[8]
3.
Τι είναι η
αυτοεκτίμηση, ως παράγοντας διαμόρφωσης ταυτότητας.
Ως αυτοεκτίμηση ορίζεται στο λεξικό ως η εκτίμηση
που τρέφει κανείς για τον εαυτό του (Μπαμπινιώτης, 2006). Σχετίζεται με την
ιδέα της αυτοεικόνας και συνδέεται εξ ορισμού με την θετική αυτοαντίληψη που
έχει το άτομο. Διαμορφώνεται με την ενδοσκόπηση και την επικοινωνία με το
υπάρχων κοινωνικό πλαίσιο. Παράλληλα το επίπεδο συναισθηματικής νοημοσύνης της
ικανότητας του ατόμου δηλαδή, να διαχειρίζεται τόσο τα δικά του συναισθήματα
όσο και των άλλων. (Δαλακούρα, 2011)
Έχουν καθοριστεί τρία επίπεδα αυτοεκτίμησης:
α) η σφαιρική (γενική), είναι η αντίληψη που
έχει κάποιος για τον εαυτό του.
β) η ενδιάμεση αφορά ορισμένους τομείς της
ζωής του.
γ) η περιστασιακή που αφορά μερικές
εκφάνσεις του βίου του. (Epstein, 1985).[9]
Η αυτοεκτίμηση κρίνεται αναγκαία στην ανάπτυξη
ταυτότητας και προσωπικότητας του ατόμου προκειμένου να διατηρεί σε ισορροπία
την ψυχική του υγεία. Φυσικά η αυτοεκτίμηση δεν είναι αυταπόδεικτη και δεν
στηρίζεται απαραίτητα σε πραγματικά γεγονότα, είναι το αποτέλεσμα συνεχούς
διάθεσης του ατόμου για αυτοβελτίωση και το επίπεδο πληρότητας και αισθήματος
ικανοποίησης του. Τα προσόντα που θα πρέπει να έχει αναπτύξει το άτομο για να
βελτιώσει την διαδικασία της αυτοεκτίμησης είναι η επίγνωση των θετικών στοιχείων των άλλων, και η
συνειδητοποίηση πως όλα τα στοιχεία της
προσωπικότητας του έχουν μια θετική
δυναμική προκείμενου να του παρέχουν
προσαρμοστικότητα και να ενισχύουν την
διαρκή προσπάθεια του για αυτοβελτίωση.[10]
Στη συνέχεια θα αναφέρουμε μερικές θεωρίες για
την αυτοεκτίμηση ώστε να γίνει σαφής η σχέση της αυτοεκτίμησης με την
διαμόρφωση ταυτότητας του ατόμου.
Η Πυραμίδα των Αναγκών του Maslow (1942) είναι
μια από τις πρώτες ολοκληρωμένες θεωρίες. Tο μοντέλο της πυραμίδας διαχωρίζει
τις ανθρώπινες ανάγκες σε πέντε επίπεδα:
1. βασικές ανάγκες (π.χ. ανάγκη για
τροφή, ύπνο)
2. ασφάλεια (σωματική,
εργασιακή)
3. αγάπη/κοινωνική
αποδοχή (στο πλαίσιο της οικογένειας, των φιλικών/συντροφικών δεσμών),
4. εκτίμηση/αυτοεκτίμηση (που πηγάζει από τη
σχέση με τον εαυτό και με τους άλλους)
5. αυτοπραγμάτωση (που βρίσκεται στο
ανώτερο σημείο της πυραμίδας και αφορά την απαλλαγή από τις προκαταλήψεις και
την αποδοχή γεγονότων και καταστάσεων ούτως ώστε να επιτευχθεί η ηθική
πληρότητα).
O White θεωρεί πως η
αυτοεκτίμηση εξελίσσεται σε συνάρτηση με την ηλικία του ατόμου. Με βάση αυτή τη
θεώρηση τη χώρισε σε τρεις κατηγορίες: 1) τη βιολογική, δηλαδή το ένστικτο που
οδηγεί το άτομο να ξεπερνά τις δυσκολίες και να επιβιώνει, 2) την κινητική-
γνωστική, η οποία εξελίσσεται παράλληλα με τη νοητική ανάπτυξη του ατόμου και
με την οποία αντιλαμβάνεται το περιβάλλον του και 3) την αναζήτηση ταυτότητας,
που συμβαίνει στα μετέπειτα στάδια της ζωής (Παπάνης, 2004).
O Coopersmith σχετίζει την
αυτοεκτίμηση τόσο με εσωτερικούς όσο και με εξωτερικούς παράγοντες. Υποστηρίζει
πως η στάση των άλλων απέναντί μας
παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση μιας ανεξάρτητης προσωπικότητας.
Κομβικός εν προκειμένω είναι ρόλος των γονέων, καθώς είναι οι κατεξοχήν
υπεύθυνοι για τη δημιουργία ενός υποστηρικτικού περιβάλλοντος. Αν αποτύχουν σε
αυτή την αυτό, τότε το άτομο θα δεχθεί ισχυρό πλήγμα στην υπόληψη και την
αυτοεκτίμησή του. Ο Coopersmith συνδέει, άλλωστε, την αυτοεκτίμηση με τη
εμπειρία και τη συμπεριφορά. (Coopersmith, 1967).[11]
4.
Ανακάλυψη του εαυτού,
φιλοσοφικές και ψυχολογικές απόψεις.
α’ Απόψεις από τον χώρο της φιλοσοφίας
Ένας πολεμοχαρής σαμουράι, λέει ένα παλιό
γιαπωνέζικο παραμύθι, κάποτε προκάλεσε ένα δάσκαλό του Ζεν, να του εξηγήσει την
έννοια του παραδείσου και της κόλασης.
Όμως ο μοναχός απάντησε με περιφρόνηση:
‘’ Δεν είσαι παρά ένας τιποτένιος, δεν μπορώ να
χάνω τον καιρό μου μαζί σου’’
Με θιγμένο εγωισμό, ο σαμουράι τράβηξε οργισμένος
το σπαθί του από το θηκάρι ουρλιάζοντας:
‘’ Θα μπορούσα να σε σκοτώσω για την αναίδεια
σου’’!!!
‘’Αυτό’’ είπε ήρεμα ο μοναχός, ‘’είναι η
κόλαση’’.
Ξαφνιασμένος, αναγνωρίζοντας πόσο αλήθεια ήταν
αυτό που του έλεγε ο δάσκαλος σχετικά με την οργή που τον είχε κυριέψει, ο
σαμουράι ηρέμησε, έκρυψε το σπαθί στο θηκάρι και υποκλίθηκε, ευχαριστώντας τον
μοναχό για την βαθιά γνώση που του
προσέφερε.
‘’Και αυτό’’ είπε το ίδιο ήρεμα ο μοναχός ‘’
είναι ο παράδεισος’’.
Η αιφνίδια συνειδητοποίηση από τον σαμουράι της
ίδιας του της ταραχής, δείχνει την καίρια διαφορά ανάμεσα στο να καταλαμβάνεσαι
από ένα συναίσθημα και στο να αντιλαμβάνεσαι ότι παρασύρεσαι από αυτό.
Η ρήση του Σωκράτη ‘’γνώθι σαυτόν’’, εκφράζει
αυτόν ακριβώς τον θεμέλιο λίθο της συναισθηματικής νοημοσύνης: Να
αντιλαμβάνεσαι τα συναισθήματα σου μόλις γεννηθούν μέσα σου. (Από το βιβλίο ‘’ η συναισθηματική νοημοσύνη’’ D.Goleman, ικα έκδοση,
Ελληνικά γράμματα, σελ 83)
Στο συγκεκριμένο κεφάλαιο θα παραθέσουμε απλώς
τις γνώμες που έχουν γραφτεί ή ειπωθεί γύρω από την αυτογνωσία και την
αυτοεκτίμηση, προκειμένου ο αναγνώστης να έχει την δυνατότητα να αντλήσει
στοιχεία από διαφορετικούς κλάδους και τομείς με σκοπό τον προβληματισμό και
την βαθύτερη κατανόηση. Φυσικά δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε τον Στωικό
φιλόσοφο Επίκτητό. Θεωρείται από τους σημαντικότερους Στωικούς φιλοσόφους. Γεννήθηκε δούλος
στη Φρυγία, ενώ γνωρίζουμε επίσης ότι κατέστη χωλός εξαιτίας της βάναυσης
συμπεριφοράς του κυρίου του. Στη Ρώμη μαθητεύει κοντά στον στωικό φιλόσοφο
Μουσώνιο Ρούφο και αργότερα, ως απελεύθερος πλέον, αρχίζει να διδάσκει και ο
ίδιος, ώσπου το 94 μ.Χ. αναγκάζεται να εγκαταλείψει την πόλη, λόγω του γνωστού
διατάγματος του Δομιτιανού που εξόριζε τους φιλοσόφους από τη Ρώμη. Τότε ιδρύει
στη Νικόπολη της Ηπείρου δική του σχολή όπου και διδάσκει με επιτυχία. Θα
παραθέσουμε τους τέσσερις πρώτους στίχους από το ‘’Εγχειρίδιον’’ του Επίκτητου
σαν θεμελιώδης αρχές της αυτογνωσίας.
1. Εκ των πραγµάτων άλλα µεν είνε
εις την εξουσίαν µας, άλλα πάλιν
δεν είνε. Εις την εξουσίαν µας είνε
η γνώµη, η ορµή, είτε η όρεξις, µ'
ένα λόγον όσα είνε έργα µας. ∆εν
είνε εις την εξουσίαν µας το σώµα,
η περιουσία, αι αρχαί, µ' ένα λόγον
όσα δεν είν' έργα µας.
2. Και, όσα µεν είνε εις την
εξουσίαν µας, υπάρχουν φύσει
ελεύθερα, ακώλυτα, ανεµπόδιστα·
όσα όµως δεν είνε εις την εξουσίαν
µας, αδύνατα, δούλα, υποκείµενα
εις εµπόδια, ξένα.
Να ενθυµηθής λοιπόν ότι, αν,
όσα φύσει δούλα είνε, ελεύθερα
νοµίσης και τα ξένα ιδικά σου, θα
προσκόψης εις εµπόδια, θα
πενθήσης, θα µεµψιµοιρήσης προς
θεούς και ανθρώπους· αν όµως το
ιδικόν σου µοναχά νοµίσης ότι είνε
ιδικόν σου, το δε ξένον, καθώς και
είνε πράγµατι, ξένον, κανένα δεν
θα υποστής ποτέ σου
εξαναγκασµόν, δεν θα
κατηγορήσης, ούτε θα
ενοχοποιήσης κανένα, παρά την
θέλησιν σου τίποτε δεν θα κάµης,
δεν θα σε βλάψη κανείς, εχθρόν
δεν θ' αποκτήσης· και χωρίς άλλο
βλαβερόν τίποτε δεν θα πάθης.
4. Αν λοιπόν επιθυµής τ' ανωτέρω
τόσον µεγάλ' αγαθά, ενθυµήσου
ότι ραθύµως να τα επιδιώκης δεν
πρέπει, αλλά ν' αφήνης µερικά εκ
των πραγµάτων ολοτελώς, άλλα
πάλιν ν' αναβάλλης προς το παρόν.
Αν όµως θέλης συγχρόνως ν' άρχης
και να πλουτής, πιθανόν µεν είνε
να µην επιτυχής ούτε αυτά, διότι θα
επιδιώκης και τα προηγούµενα,
οπωσδήποτε θ' αποτύχης εις
εκείνα, µε τα οποία η ελευθερία και
η ευτυχία προσαποκτάται.[12]
Τέλος θα παραθέσουμε ένα μικρό απόσπασμα από τον
Νίτσε για την αυτογνωσία από το βιβλίο ‘’Η Γενεαλογία της Ηθικής’’, εκδ.
Πανοπτικόν.
«Κανένας δεν είναι πιο ξένος προς τον εαυτό του
από τον εαυτό του». Ένα απόσπασμα του μεγάλου φιλοσόφου για την αυτογνωσία.
Δεν γνωρίζουμε τον εαυτό μας εμείς που αναζητούμε την γνώση αγνοούμε τον
εαυτό μας: κι αυτό έχει τον λόγο του.
Ποτέ δεν αναζητήσαμε τον εαυτό μας -πώς θα
μπορούσε να συμβεί να τον βρούμε μια μέρα;
Δίκαια ειπώθηκε: «Εκεί που είναι
ο θησαυρός σας, εκεί είναι και η καρδιά σας» -ο δικός μας θησαυρός
είναι εκεί όπου βρίσκονται οι κυψέλες της γνώσης μας. Πάντα προς αυτές
πηγαίνουμε, σαν να ‘μασταν από γεννησιμιού μας φτερωτά έντομα και συλλέκτες του
μελιού της γνώσης, νοιαζόμαστε, με όλη τη δύναμη της καρδιάς μας, μόνο για ένα
πράγμα -«να φέρουμε κάτι στο σπίτι».
Όσον αφορά στην ζωή, στα
λεγόμενα «βιώματα» -ποιος από μας έχει αρκετή σοβαρότητα και γι’ αυτό; Ή αρκετό χρόνο;
Φοβάμαι πως για τέτοιες υποθέσεις δεν ενδιαφερόμασταν ποτέ: δεν έχουμε την
καρδιά μας εκεί -ούτε καν τα αφτιά μας! Μοιάζουμε μάλλον με έναν θεϊκά
αφηρημένο και βυθισμένο στον εαυτό του Άνθρωπο, που η καμπάνα του μεσημεριού
χτύπησε με όλη της τη δύναμη τους δώδεκά της χτύπους του μεσημεριού, κι εκείνος
με μιας αναπηδά και αναρωτιέται: «Τι ώρα χτύπησε;».
β’ Απόψεις από τον χώρο της ψυχολογίας.
Με την ίδια λογική θα παραθέσουμε κάποιες απόψεις
και από τον χώρο της ψυχολογίας αν και εδώ είναι σχεδόν αδύνατο να παρατεθούν
όλες και για την οικονομία της εργασίας να αναλυθούν τα γραφόμενα.
Alfred Adler (1870- 1937)
Ιδρυτής της σχολής Ατομικής Ψυχολογίας. Το 1902
συνεργάζεται με τον Freud και διετέλεσε πρόεδρος της Ψυχαναλυτικής Εταιρίας της
Βιέννης. Το 1911 διαχωρίζει τη θέση του και ιδρύει την ομάδα της Ατομικής
Ψυχολογίας. Και το 1952 ιδρύεται η Αμερικάνικη Εταιρία Αντλεριανής Ψυχολογίας.
‘’Όλοι οι άνθρωποι
έχουν ένα σκοπό που δεν είναι άλλος από το να φτάσουν στην τελειότητα.’’
Ως κοινωνικό όν ο άνθρωπος φροντίζει να εκπληρώσει 3 βασικά καθήκοντα:
Εργασία. Απαραίτητο καθήκον για την
επιβίωση αλλά και την εξέλιξη του ατόμου.
Αγάπη ( Έρως +Σεξ). Η σωστή εκπλήρωση αυτού του
καθήκοντος αποτελεί υψηλό ενδιαφέρον για τον άνθρωπο και ταυτόχρονα είναι η πιο
στενή επαφή που εκμηδενίζει την σωματική απόσταση.
Φιλία. Η δεύτερη πιο σημαντική κοινωνική επαφή του ατόμου, όπου η ποιότητα
εκπλήρωσης της αντανακλά την στάση του ατόμου στην κοινωνία.
Σύμφωνα με τον Αντλέρ η άρνηση ενός η περισσοτέρων από αυτά τα καθήκοντα
οδηγεί το άτομο στην νεύρωση.
Albert Ellis (1913-2007)
Εργάστηκε αρχικά ως ψυχοθεραπευτής και ειδικεύτηκε σε προβλήματα
οικογένειας, γάμου και σεξουαλικής συμπεριφοράς. Αρχικά εκπαιδεύτηκε στην
φροϋδική ψυχανάλυση, στη συνέχεια διαφώνησε με τις προσεγγίσεις του Freud
αντιμετωπίζοντας αδιέξοδα στην πράξη μέσα από τις συνεδρίες.Το 1954 διατύπωσε
τη θεωρία του για την λογικοθυμική προσέγγιση με βάση την όποια ο άνθρωπος αν
αλλάξει τις πεποιθήσεις (τις παγιωμένες απόψεις του για την ταυτότητα και τον
εαυτό του) μπορεί να ελέγξει την συμπεριφορά του.
5.
Πρακτικές και
ωφέλιμες συμβουλές για την καλλιέργεια της αυτογνωσίας/αυτεπίγνωσης.
Αυτογνωσία είναι η αναγνώριση της
συναισθηματικής κατάστασης του ατόμου σε οποιαδήποτε δεδομένη χρονική στιγμή»,
λέει ο Duffy. Το επιχείρημα υποδηλώνει, ότι, πολύ συχνά, αγνοούμε εντελώς τη συναισθηματική
κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε σήμερα και τον βαθμό στον οποίο αυτή η
κατάσταση επηρεάζει τη συμπεριφορά και τη διαδικασία της σκέψης μας. Στο βαθμό
που μπορούμε να διαχειριστούμε τις συναισθηματικές μας καταστάσεις, είμαστε σε
καλύτερη θέση να διαχειριστούμε και αυτά τα άλλα στοιχεία της ζωής μας.
Η Katie Krimer (Κλινική Κοινωνική Λειτουργός) αναφέρει σχετικά με την
αυτογνωσία: « ‘μετα-γνώση’ (‘meta-cognition’): είναι η ικανότητα να σκεφτόμαστε
περί της σκέψης (‘to think about
thinking’) και υπονοεί την ικανότητα να αναγνωρίζουμε τον εαυτό μας όπως
βλέπουμε τον εαυτό μας, αλλά και να καταλαβαίνουμε πως μπορεί να μας βλέπουν οι
άλλοι με βάση αυτά τα οποία γνωρίζουμε για την ανθρώπινη συμπεριφορά».
Στη συνέχεια θα παραθέσουμε συνοπτικά χρήσιμες και ωφέλιμες κατευθύνσεις
για την αυτογνωσία:
1. Να είστε περίεργοι για το ποιοι είστε.
«Για να είναι κανείς αυτοσυνείδητος, ένα άτομο πρέπει να είναι περίεργο
για τον εαυτό του», λέει η Ana Jovanovic, ψυχολόγος «Το μυαλό και το σώμα μας
είναι περιοχές για τις οποίες χρειαζόμαστε ακόμη οδικούς χάρτες. Κάθε άτομο
έχει κάποιους δρόμους που δεν θέλει να ακολουθήσει και κάποιους άλλους δρόμους
που πιστεύει ότι αξίζει να εξερευνήσετε. Το πόσο μακριά θα φτάσετε στο ταξίδι
σας για να κατανοήσετε τον εαυτό σας εξαρτάται από το τι είστε έτοιμοι να
εξερευνήσετε και να ζήσετε.»
2. Αφήστε τις άμυνες σας κάτω.
Όταν βλέπουμε κάτι που δεν μας αρέσει, αμέσως, η πρώτη μας αντίδραση θα
μπορούσε να είναι να υπερασπιστούμε αμυντικά τον εαυτό μας, και είναι εν μέρει
διότι η αυτογνωσία είναι τόσο προκλητική υπόθεση.
Προσπαθήστε να αφήσετε την βεβιασμένη κρίση και την ενστικτώδη ώθηση να
προστατευτείτε.
3. Κοιτάξτε στον καθρέφτη – κυριολεκτικά.
«Στη δική μου έρευνα, διδάσκω στους ανθρώπους να χρησιμοποιούν καθρέφτες
ως εργαλείο διαλογισμού, πράγμα που αυξάνει την αυτογνωσία τους», λέει ο Well.
«Όταν οι άνθρωποι βλέπουν για πρώτη φορά τον εαυτό τους, είναι συχνά πολύ
επικριτικοί. Τους διδάσκω πώς να αλλάξουν την οπτική τους και να
χρησιμοποιήσουν τον προβληματισμό τους για βαθύτερη αυτογνωσία. Μαθαίνουν να
παρακολουθούν με προσοχή τα συναισθήματά τους και να αποκτούν νέες γνώσεις
σχετικά με το πώς οι σκέψεις τους επηρεάζουν σε πραγματικό χρόνο - αυτό το
είδος μιμείται πρόσωπο με πρόσωπο συνομιλίες που περιλαμβάνουν βαθιά ακρόαση
και πλήρη παρουσία με άλλο άτομο.»
4. Κρατήστε ένα ημερολόγιο και σημειώστε τι
προκαλεί θετικά και αρνητικά συναισθήματα.
«Το ημερολόγιο είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να ξεκινήσει αυτή η
διαδικασία να είσαι προσεκτικός», λέει η Celeste Viciere, Σύμβουλος ψυχικής
υγείας. «Καθώς γράφετε ημερολόγιο, δώστε προσοχή στην ημέρα σας. Αναρωτηθείτε
πώς αισθάνεστε μέσα στην καθημερινότητα σας. Εάν τυχόν υπάρχουν αρνητικά
συναισθήματα που σχετίζονται με την ημέρα, σκεφτείτε τι μπορεί να τα έχουν
προκαλέσει ώστε να φουσκώσουν. Για τυχόν όμως θετικά συναισθήματα, σκεφτείτε τι
μπορεί να σας έχει προκαλέσει να αισθανθείτε ευτυχισμένοι.»
5. Αντικαταστήστε λίγο τον ‘χρόνο οθόνης’ με
τον ουσιαστικό ‘χρόνο πρόσωπο με πρόσωπο’ της ανθρώπινης επαφής.
«Ο μέσος χρόνος που περνάμε μόνοι μας κοιτάζοντας τις οθόνες μας σήμερα
ιδιαζόντως ξεπερνά το χρόνο των κοινωνικών και ανθρωπίνων επαφών μας σε χρόνο
πρόσωπο με πρόσωπο», λέει ο Well. «Η Επιστήμη μας λέει ότι χρειαζόμαστε
αντανακλάσεις για να αναπτύξουμε την αίσθηση του εαυτού μας σε σχέση με τους
άλλους. Καθώς ξοδεύουμε περισσότερο χρόνο μόνοι μας μαζί και με τις συσκευές
μας, ενώ χάνουμε αυτόν τον ουσιαστικό ανθρώπινο καθρέφτισμα. Τα συμπτώματα της
έλλειψης ανθρώπινου καθρεφτίσματος [–δηλ. επαφής πρόσωπο με πρόσωπο με τον
Άλλο-] γίνονται πιο εμφανή στην κοινωνία μας: αυξήσεις στο ψυχοσωματικό άγχος,
έλλειψη ενσυναίσθησης και έντονη αυτό-αντικειμενοποίηση (=self-objectification), (όπως συμβαίνει στην
ψυχοπάθεια, στην τρέλα και τον Ναρκισσισμό). Υπάρχει μια κλήση - αν όχι
επείγουσα κραυγή - για μεγαλύτερη αυτογνωσία και προβληματισμό.»
6. Ρωτήστε τους άλλους πώς σας βλέπουν.
Όχι μόνο πρέπει να οικοδομήσουμε τις πρόσωπο με πρόσωπο κοινωνικές μας
ενέργειες, αλλά και να χρησιμοποιήσουμε ένα μέρος αυτού του χρόνου για να
μάθουμε πώς ακριβώς μας αντιλαμβάνονται τα αγαπημένα μας πρόσωπα.
«Μιλήστε με τους πιο κοντινούς αγαπημένους σας και να είστε αρκετά
θαρραλέοι για να ρωτήσετε το πώς σας αντιλαμβάνονται σε διάφορες καταστάσεις»,
λέει ο Krimer.
7. Συνεχίστε να κάνετε αυτοέλεγχο μόνοι σας
(σημειώστε και μια λίστα συναισθημάτων).
«Κλινικά, η πιο αποτελεσματική μέθοδος για την ανάπτυξη της αυτογνωσίας
στα άτομα είναι μια παύση και ένα σύντομο αυτοέλεγχο με τον εαυτό του: «Πώς
νιώθω τώρα; Τί νομίζω ότι μπορεί να οδηγεί αυτό το συναίσθημα;»
8. Συνεχίστε να μαθαίνετε - το ταξίδι της
αυτογνωσίας δεν τελειώνει ποτέ.
Ενώ αυτό το άρθρο ελπίζει ότι βοηθάει στα σημεία τους/τις
αναγνώστες/τριες του, υπάρχει ένα υπέροχο υλικό εκεί έξω που μπορεί να είναι
καθοδήγηση στο συνεχώς εξελισσόμενο ταξίδι σας προς την φίλη αυτογνωσία.
«Διαβάστε και μάθετε για την ψυχολογία καθώς και τις πρακτικές περί της
αυτογνωσίας».«Ενθουσιαστείτε για την απόκτηση της γνώσης που με τη σειρά της θα
σας διδάξει πράγματα για τον εαυτό σας. [13]
6.
Συμπεράσματα.
Η αύξηση του άγχους της κατάθλιψης και των κρίσεων πανικού στην εποχή μας
σε συνδυασμό με τις κοινωνικές αναταραχές, τις τρομοκρατικές ενέργειες και τις
ολοένα αυξανόμενες αντικοινωνικές συμπεριφορές απειλούν και υποσκάπτουν την
ποιότητα ζωής του ανθρώπου. Συνεπώς η ανάπτυξη καταλλήλων δεξιοτήτων θα
βοηθήσουν τον άνθρωπο τόσο ατομικά όσο και κοινωνικά να ανακτήσει την ηθική του
ταυτότητα, να βελτιώσει την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση του, προκειμένου
να αντιδράσει με σκοπό να δώσει μια λύση στα παραπάνω προβλήματα. Η ανάπτυξη
αυτών των δεξιοτήτων παράλληλα θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση των ψυχοκοινωνικών
ασθενειών που έχουν γίνει απειλητικές για το σύνολο της ανθρωπότητας.[14]
7.
Συζήτηση.
Ολοκληρώνοντας την παρούσα εργασία, και αναλύοντας τους βασικούς όρους
του αρχικού ερωτήματος μας, όπως αυτογνωσία, αυτοεκτίμηση και ανάπτυξη
δεξιοτήτων ταυτότητας, σε συνδυασμό με την παράθεση απόψεων από τον χώρο της
φιλοσοφίας και της ψυχολογίας, θεωρούμε πως ο αναγνώστης έχει λάβει βασική
γνώση γύρω από το θέμα. Έχει επίσης αντιληφθεί την χρησιμότητα και την
σπουδαιότητα της απαιτούμενης διαδικασίας. Φυσικά η έκταση της εργασίας δεν
επιτρέπει περισσότερες και εις βάθος αναλύσεις των θεμάτων, αλλά στοχεύει στον
προβληματισμό και τον αναστοχασμό του αναγνώστη.
Κρίνοντας σήμερα απαραίτητο όσο πότε ο άνθρωπος να ξεκινήσει από την
βελτίωση του εαυτού του, των συμπεριφορών και τον τρόπο που διαχειρίζεται τα
γεγονότα της ζωής του, ώστε να μπορεί να παρέχει την απαιτούμε ψυχική υγεία και
ποιότητα στο βίο του, με απώτερο στόχο αυτή η στάση να μεταφερθεί στο κοινωνικό
σύνολο ώστε να εξαλειφθούν τα σημαντικά προβλήματα όπως αυτά παρουσιάζονται στο
κεφάλαιο συμπεράσματα.
Για τους παραπάνω λόγους κρίνεται αναγκαίο να υπάρχει ένας ανοικτός
διάλογων μεταξύ των θετικών επιστήμων, της πολιτείας και των διαφόρων φορέων,
προκειμένου μια αντίστοιχη ενημέρωση να λαμβάνει χώρα στα σχολεία, να
ευαισθητοποιεί τους αρμόδιους φορείς και κοινωνικές δομές, να συμβάλει στην
εξάλειψη του στίγματος της ψυχικής υγείας και τέλος να δώσει στον άνθρωπο την
‘’μεγάλη εικόνα’’ πως ο καθένας ξεκινώντας από τον εαυτό του μπορεί να
επηρεάσει το κοινωνικό σύνολο, τις συμπεριφορές και να μειώσει θεαματικά τα
προβλήματα που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος άνθρωπος. Επιτυγχάνοντας έναν καλύτερο
κόσμο, μια πιο υγιή κοινωνία και μια αξιόλογη ποιότητα ζωής που αξίζει σε κάθε
άνθρωπο.
Κατσιμίγα Ιωάννα
Προπτυχιακή
φοιτήτρια τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας και Θρησκειολογίας
Εθνικό Καποδιστριακό
Πανεπιστήμιο Αθηνών.
[1] 2008, Αντωνίου Μαρία, Κουρελή
Κωνσταντίνα, Κυδωνιέως Αθανασία
[2] Ανασκοπική εργασία, Αφροδίτη
Ζαρταλούδη, 2020
[3] http://lab.pe.uth.gr/psych/index.php?option=com_content&view=article&id=107&Itemid=258&lang=el#a
[4] 2008 Αντωνίου Μαρία, Κουρελή
Κωνσταντίνα, Κυδωνιέως Αθανασία
[5] Βασιλειάδου σελ 37,38,39,
[6] 2008 Αντωνίου Μαρία, Κουρελή
Κωνσταντίνα, Κυδωνιέως Αθανασία, σελ 34
[7] Βασιλειάδου ο σελ 41 εως 45
[8] Βασιλειάδου σελ 69
[9] 2019 εργασία Αγγελική Βλασοπούλου
[10] Βασιλειάδου σ.55,56
[11] 2019 εργασία Αγγελική Βλασοπούλου
[12] Επίκτητος ‘’ εγχειρίδιόν’’
[13] Article
By Nicole Spector
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου