Αναστάσιος Γιαννουλάτος Αρχιεπίσκοπος Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας
Αναστάσιος Γιαννουλάτος
Αρχιεπίσκοπος Τιράνων,
Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας
Της Ιωάννας Κατσιμίγα
Φοιτητική εργασία στο μάθημα Θεολογία των Θρησκειών
Απρίλιος 2022
Πρόλογος
Η παρούσα εργασία εκπονείται στα πλαίσια του μαθήματος Θεολογία
των θρησκειών, και σκοπό έχει να παρουσιάσει και να γνωρίσει στους αναγνώστες,
όσο τον δυνατόν καλύτερα τον Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο, το βαθύ πνεύμα, το έργο,
την πορεία και την εν Χριστώ ζωή του μέσα στα χρόνια του βίου του. Ένας άνθρωπος
που αποδέχεται τις προκλήσεις, γεμάτος σχέδια, επιμονή και υπομονή, με αγάπη
και πίστη σε ότι κάνει. Η προσπάθεια μας θα είναι να παρουσιάσουμε το πλούσιο έργο
του, την πολυεπίπεδη προσωπικότητα του, να αναφερθούμε σε κάποιες από τις απόψεις
του, που άλλοτε προκαλούν και άλλοτε προβληματίζουν. Ανεξάρτητα και πέρα από την
συμφωνία ή μη, ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος είναι ένας χαρισματικός άνθρωπος, ένας
αφοσιωμένος κληρικός και μια σημαντική προσωπικότητα της εκκλησιαστικής
ιστορίας. Για τους παραπάνω και αρκετούς ακόμη που θα βρείτε στην συνέχεια της εργασίας,
αξίζει κανείς να μελετήσει και να γνωρίσει τον βίο και τα έργα του.
Ο Αναστάσιος (κατά κόσμον: Αναστάσιος Γιαννουλάτος) είναι
γεννημένος στις 4 Νοεμβρίου 1929 στον Πειραιά, είναι Έλληνας Ορθόδοξος
κληρικός, θεολόγος, συγγραφέας, πρώην καθηγητής πανεπιστημίου και Αρχιεπίσκοπος
Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας. Είναι ένας από τους προέδρους της
κεντρικής επιτροπής του Παγκόσμιου Συμβουλίου Εκκλησιών και επίτιμος πρόεδρος
της Παγκόσμιας Διάσκεψης Θρησκευμάτων για την Ειρήνη. Έχει διατελέσει
τιτουλάριος επίσκοπος και μητροπολίτης Ανδρούσης και Γενικός Διευθυντής της
Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος. Ίδρυσε το ιεραποστολικό
περιοδικό Πάντα τα Έθνη, το οποίο διεύθυνε από το 1981 μέχρι το 1991.Επίσης
ανέπτυξε συγγραφική και επιστημονική δραστηριότητα. [1]
Πρώιμος βίος
Γεννήθηκε σε μια θρησκευόμενη οικογένεια στον Πειραιά της
Ελλάδας, στις 4 Νοεμβρίου 1929, στα νεανικά του χρόνια έδειξε ενδιαφέρον για
την επιστήμη, αλλά η οπτική του άρχισε να αλλάζει μετά από τέσσερα χρόνια
ναζιστικής κατοχής της Ελλάδας. Η κατοχή έφερε φόβο, καταστροφή και την
φρίκη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Τότε συνειδητοποίησε ότι ο μόνος τρόπος για να
κατανοηθεί η δυστυχία ήταν να εργαστεί για την αιώνια ειρήνη, το είδος της
ειρήνης που μπορεί να προέλθει μόνο από τον Ιησού Χριστό.[2]
Είναι απόφοιτος του B' Γυμνασίου Αρρένων Αθηνών, κατόπιν
σπούδασε στη Θεολογική Σχολή Αθηνών του Εθνικού και Καποδιστριακού
Πανεπιστημίου όπου και έλαβε το πτυχίο του το 1952. Παράλληλα με τις
θεολογικές του σπουδές αναμείχθηκε με οργανώσεις ορθόδοξης νεολαίας. Το ίδιο
έτος εκπλήρωσε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις ως έφεδρος αξιωματικός διαβιβάσεων
εως το 1954, παράλληλα του ανατέθηκε κατά τους τελευταίους μήνες της θητείας
του ή ευθύνη του ραδιοφωνικού προγράμματος της Θρησκευτικής Υπηρεσίας του Γενικού επιτελείου στρατού.
Το 1959 ίδρυσε και διεύθυνε το πρώτο ιεραποστολικό περιοδικό στην Ελλάδα
με τίτλο Πορευθέντες, και τρία χρόνια αργότερα το ομότιτλο "Διορθόδοξο
Ιεραποστολικό Κέντρο", από το οποίο ξεκίνησε η ελληνόφωνη
ιεραποστολική αφύπνιση κατά τον 20ο αιώνα. Το 1960 χειροτονήθηκε
Διάκονος και Πρεσβύτερος ενώ το 1964 χειροθετήθηκε Αρχιμανδρίτης.
Παράλληλα ξεκίνησε ιεραποστολικές εξορμήσεις στην Αφρική και κυρίως στην
Ουγκάντα. Εκεί έμαθε τις τοπικές διαλέκτους, αναγκάστηκε όμως να αποχωρήσει
όταν προσβλήθηκε από την νόσο ελονοσία.
Στη συνέχεια το 1965-1969 έκανε μεταπτυχιακές
σπουδές στις Φιλοσοφικές Σχολές του Αμβούργου και Μαρβούργου στη Γερμανία με υποτροφία του γερμανικού Ιδρύματος
"Alexander von Humboldt", στην θρησκειολογία, την εθνολογία και την
ιεραποστολική. Επίσηςγ για τα έτη 1966-69 έλαβε την εντολή διδασκαλίας του μαθήματος της
νεοελληνικής γλώσσας και φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Μαρβούργου στην Γερμανία.
Μετά την επιστροφή του στην Αθήνα οργάνωσε και διεύθυνε
το Διορθόδοξο Ιεραποστολικό Κέντρο «Πορευθέντες» καθώς επίσης και
το Διορθόδοξο Κέντρο της Εκκλησίας της Ελλάδος στην Αθήνα (1971-1975). Το 1972 χειροτονήθηκε επίσκοπος
Ανδρούσης τ. Τον ίδιο χρόνο ορίστηκε έκτακτος καθηγητής Ιστορίας των
Θρησκευμάτων στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το 1983-1986 διετέλεσε Διευθυντής του
Τομέα Θρησκειολογίας και Κοινωνιολογίας, το 1976 ως τακτικός καθηγητής
και κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και έως το 1987.
Κατά τη διάρκεια της παρουσίας του στο Πανεπιστήμιο, υπήρξε ακόμη Αντιπρόεδρος
της Εφορείας Πανεπιστημιακής Λέσχης (1978-79 και 1983-86), πρόεδρος της «Επιτροπής
Συμπαραστάσεως Κυπριακού Αγώνος» του Πανεπιστημίου Αθηνών (1975-84), μέλος της
Επιτροπής Ερευνών του Πανεπιστημίου Αθηνών (1986-90) και του ΔΣ του Kέντρου
Μεσογειακών και Αραβικών Σπουδών (1978-82). Το 1997 αποχώρησε από το
Πανεπιστήμιο Αθηνών όταν και ονομάστηκε ομότιμος καθηγητής.
Από το 1981 έως το 1991 ίδρυσε το ιεραποστολικό
περιοδικό Πάντα τα Έθνη, επίσης έγινε γενικός διευθυντής της
Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος. Παράλληλα ανέπτυξε και επιστημονική
δραστηριότητα. Το 1981, μετά την πλήρη αποκατάσταση της υγείας του,
αναχώρησε και πάλι για την Αφρική, αυτή τη φορά ως Μητροπολίτης Ανατολικής
Αφρικής. Η δικαιοδοσία του εκεί περιλάμβανε την Κένυα, την Ουγκάντα και την
Τανζανία, όπου πραγματοποίησε τεράστιο έργο αναφορικά με τη λειτουργία της εκεί
εκκλησίας. Μετά από 10 χρόνια επέστρεψε στην Αθήνα.[3]
Εκκλησιαστική και κοινωνική διακονία
Ο Αρχιεπίσκοπος έχει πλούσιο και ποικίλο έργο στην
πολύχρονη πορεία του, όντας ένας άνθρωπος γεμάτος πάθος και αγάπη που θέλησε να
την μεταδώσει με κάθε μέσο και κάθε τρόπο που του δόθηκε, πιστεύοντας πως κάθε μικρός
σπόρος Αλήθειας του Τριαδικού Θέου, είναι ικανός να φωτίσει και να αγκαλιάσει τους
ανθρώπους. Θα δούμε παρακάτω τις διάφορες διακρίσεις και συμμετοχές στο βίο
του.
Ως Ιεροκήρυκας εργάστηκε στην πνευματική εργασία
μεταξύ των νέων, κυρίως των φοιτητών. Ήταν υπεύθυνος βιβλικών μελετών και
φροντιστηρίων εκκλησιαστικών στελεχών· αρχηγός νεανικών και φοιτητικών
κατασκηνώσεων και ιεραποστολικών προσπαθειών σε ακριτικές περιοχές (1954-60). Με
εντολή της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, συνέγραψε τα Βοηθήματα
για τους διδάσκοντες στα Mέσα Κατηχητικά Σχολεία της Εκκλησίας της Ελλάδος
(1960-62). Το 1964 πραγματοποίησε Ιεραποστολική προσπάθεια στην Ανατολική
Αφρική ενώ κατά τη διάρκεια των σπουδών του στη Γερμανία εξυπηρέτησε
ιερατικώς τους εκεί Έλληνες εργάτες και φοιτητές διδάσκοντας παράλληλα και την Νεοελληνική
γλώσσα. Το 1969, το ΠΣΕ κάλεσε τον Αναστάσιο να δεχτεί μια θέση
στην Επιτροπή για την Παγκόσμια Ιεραποστολή και τον Ευαγγελισμό ως «Γραμματέας
Έρευνας και Σχέσεων με τις Ορθόδοξες Εκκλησίες».
Τον Νοέμβριο του 1972 εξελέγη από την Ιεραρχία της
Εκκλησίας της Ελλάδος Επίσκοπος υπό τον τίτλο της Πάλαι Ποτέ Διαλαμψάσης
Επισκοπής Ανδρούσης, για την πλήρωση επισκοπικής θέσης του Γενικού
Διευθυντού της «Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος». Από τη θέση
αυτή προώθησε διάφορα θεολογικά, εκπαιδευτικά, οικοδομικά και εκδοτικά
προγράμματα της Εκκλησίας. Το Φεβρουάριο του 1973 είχε μεταβεί στην
κατειλημμένη από φοιτητές που διαμαρτύρονταν εναντίον της δικτατορίας νομική
σχολή του πανεπιστημίου Αθηνών μεταφέροντας τρόφιμα και για να εμψυχώσει τους
έγκλειστους. Λίγους μήνες αργότερα έκανε διαμαρτυρία στην ΕΣΑ για τις συνθήκες
κράτησης. Αργότερα έγινε ο πρώτος Ορθόδοξος συντονιστής της Επιτροπής για την
Ιεραποστολή και τον Ευαγγελισμό (1984- 91) που προήδρευσε της
Παγκόσμιας Διάσκεψης για την Ιεραποστολή στο Σαν Αντόνιο.[4]
Σε Ανατολική Αφρική και Αλβανία
Στην συνέχεια θα παραθέσουμε συνοπτικά, το μεγαλειώδες
έργο του Σεβασμιότατου στην Αφρική και στην Αλβανία. Ιεραποστολές που του
έδωσαν το πεδίο και τον χώρο να αναπτύξει το όραμα και την αγάπη του για την ιδιότητα
του, συχνά με πολλά και σχεδόν ανυπέρβλητα εμπόδια, τόσο σε κοινωνικό, οικονομικό,
ηθικό, πολιτισμικό και θρησκευτικό επίπεδο όσο και σε θέματα υγείας. Ο ίδιος
περιγράφει το οικουμενικό του όραμα: «Πέρα από μια Βαλκανική, Ευρωπαϊκή
προοπτική, προσπαθούμε με σεβασμό και αγάπη να αγκαλιάσουμε όλη την εκκλησία
και ολόκληρο τον κόσμο που ο ίδιος ο Χριστός ανέστησε, λύτρωσε και φώτισε με
τον σταυρό και την ανάστασή Του. Το οικουμενικό όραμα προσφέρει μια ιδιαίτερη
δύναμη, καρτερία και προοπτική για κάθε τοπική και συγκεκριμένη κατάσταση.
Εκτός από αυτό, η έμφαση στην οικουμενικότητα και καθολικότητα της εκκλησίας,
και η προσήλωση στον ενσαρκωμένο Λόγο του Θεού εν Αγίω Πνεύματι, προσφέρει στην
Ορθόδοξη σκέψη και συνείδηση έναν ανοικτό ορίζοντα με απέραντη μεγαλοπρέπεια».
Ανατολική Αφρική
Ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος με τον θεολογικό του στοχασμό
για την αναγκαιότητα της Ιεραποστολής και την εφαρμογή του στην Αφρική και με
τα ιδιαίτερα χαρίσματά του συντέλεσε στην ανασυγκρότηση της Εκκλησίας, μ’ ένα
πολύπλευρο κατηχητικό, ποιμαντικό, μορφωτικό, κοινωνικό, πολιτιστικό,
οικοδομικό και εκδοτικό έργο. Είχε σημαντικό ρόλο στη σύγχρονη
αναγέννηση της Εξωτερικής Ιεραποστολής της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Στη δεκαετία
1981-1991, ως Τοποτηρητής της Ιεράς Μητροπόλεως Ειρηνουπόλεως - Ανατολικής
Αφρικής (Κένυα, Ουγκάντα, Τανζανία), ίδρυσε και οργάνωσε την Πατριαρχική Σχολή «Αρχιεπίσκοπος
Kύπρου Μακάριος», την οποία διηύθυνε επί δεκαετία. Χειροτόνησε 62 Αφρικανούς
κληρικούς και χειροθέτησε 42 αναγνώστες - κατηχητές προερχομένους από 8
αφρικανικές φυλές· συγχρόνως προώθησε τις μεταφράσεις της Θείας Λειτουργίας σε
4 αφρικανικές γλώσσες. Μερίμνησε για τη σταθεροποίηση 150 περίπου ορθοδόξων
ενοριών και πυρήνων και την ανέγερση δεκάδων ναών, ανήγειρε 7 ιεραποστολικούς
σταθμούς, φρόντισε για τη δημιουργία σχολείων και ιατρικών σταθμών.
Πήγε στην Αφρική, κήρυξε τον χριστιανισμό, αδιαφόρησε για
τις ασθένειες και την ελονοσία που ήταν τριγύρω του και βάφτιζε χριστιανούς σε
ποτάμια. Στην Ουγκάντα αντίκρυσε το θάνατο σε αυτοκινητιστικό ατύχημα. Ο ίδιος αναφέρει
χαρακτηριστικά: «Το ίδιο βράδυ της ημέρας που χειροτονήθηκα ιερέας τον Μάιο
του 1964, πέταξα στην Ουγκάντα, την οποία σκεφτόμουν τόσο συχνά και με τέτοια
λαχτάρα. Είχα σκεφτεί ότι η Αφρική θα ήταν το σπίτι μου για το υπόλοιπο της ζωής
μου. Αλλά η ελονοσία έβαλε τέλος στο όνειρο εκείνο... Ήταν η πρώτη μου εμπειρία
του να είμαι κοντά στο θάνατο. Θυμάμαι τη φράση που σχηματίστηκε στο μυαλό μου
όταν σκέφτηκα ότι θα πεθάνω: «Κύριέ μου, ξέρεις ότι προσπάθησα να σε αγαπώ».
Τότε κοιμήθηκα και την επόμενη μέρα ένιωθα καλά! Υπήρξε μια δεύτερη επίθεση,
όταν πήγα στη Γενεύη για να παρακολουθήσω ένα ιεραποστολικό συνέδριο. Ευτυχώς
οι γιατροί εκεί ήταν σε θέση να αναγνωρίσουν την ασθένεια και ήξεραν πώς να την
αντιμετωπίσουν. Όταν ήμουν αρκετά καλά, ώστε να φύγω από το νοσοκομείο, είπαν
ότι πρέπει να ξεχάσω την επιστροφή μου στην Αφρική». ΄Ήταν στη Κένυα, όταν
δέχθηκε το τηλεφώνημα από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως ότι επελέγη
Πατριαρχικός Έξαρχος στην Αλβανία. Αποστολή του ήταν να διαπιστώσει τι είχε
απομείνει στη χώρα μετά από τόσα χρόνια σιωπής της θρησκείας.[5]
Ιδιαίτερα ανέπτυξε τον τομέα εξωτερικής ιεραποστολής με τη συνεχή συμπαράσταση
στα ιεραποστολικά κλιμάκια Κορέας, Ινδίας, Αφρικής, και με την οργάνωση της
Εβδομάδας Εξωτερικής Ιεραποστολής.
Αλβανία
Αρχικά υπήρξε Πατριαρχικός Έξαρχος εν Αλβανία (Ιανουάριος
1991 - Ιούνιος 1992) και στη συνέχεια Τιτουλάριος Μητροπολίτης Ανδρούσης
(Aύγουστος 1991 - Ιούνιος 1992). Από τις 24 Ιουνίου 1992 είναι Αρχιεπίσκοπος
Τιράνων και πάσης Αλβανίας. Το εκκλησιαστικό έργο του Αναστασίου κορυφώθηκε
με την αποστολή που του ανέθεσε το Οικουμενικό Πατριαρχείο για την εκ των
ερειπίων αναστήλωση της Ορθοδόξου Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Αλβανίας, η οποία
είχε καταρρεύσει ύστερα από τον επί 46 έτη διωγμό του μοναδικού «αθεϊστικού
κράτους» της υφηλίου. Τα τελευταία χρόνια, ο Αναστάσιος, επιχείρησε να
ανασυγκροτήσει την Εκκλησία της Αλβανίας. Ως αποτέλεσμα του έργου του
συγκροτήθηκαν πάνω από 400 ενορίες, ενώ ίδρυσε τη Θεολογική-Ιερατική Σχολή
(Ακαδημία) «Ανάστασις» στο Δυρράχιο (1992), το Εκκλησιαστικό Λύκειο «Tίμιος Σταυρός» στο Αργυρόκαστρο (1998) και στο
Σουκθ-Δυρράχιο (2007), τα οποία σήμερα λειτουργούν σε ιδιόκτητα συγκροτήματα,
και 50 Κέντρα Νεολαίας σε διάφορες πόλεις.
Οι γλωσσικές δεξιότητες, η εκπαίδευση και η ανέγερση
εκκλησιαστικών κτιρίων είναι σημαντικά για τον Αρχιεπίσκοπο: Ο ίδιος αναφέρει: «Η
ανοικοδόμηση εκκλησιών συχνά συνεπάγεται περισσότερο από ένα απλό κτίριο για τη
λατρεία. Όταν χτίζουμε ή να αποκαθιστούμε μια εκκλησία ή ένα μοναστήρι, συχνά
πρέπει επίσης να ξαναφτιάξουμε τον δρόμο».
«Με όλα τα κατασκευαστικά της έργα, η εκκλησία έχει καταστεί ένας σημαντικός
παράγοντας για την οικονομική ανάπτυξη της Αλβανίας. Είμαστε ένας από τους πιο
σοβαρούς επενδυτές της Αλβανίας και δημιουργός θέσεων εργασίας».
Το πιο φιλόδοξο σχέδιο του, το οποίο θεωρεί ως το επιστέγασμα της αποστολής του
στην Αλβανία, ήταν να ξαναχτίσει έναν Ορθόδοξο καθεδρικό ναό στα Τίρανα για να
αντικαταστήσει αυτόν που κατεδαφίστηκε από την κομμουνιστική κυβέρνηση. Το όνομα
που επέλεξε για τον καθεδρικό ναό ενσαρκώνει ό, τι κατάφερε να επιτύχει για την
Ορθόδοξη Εκκλησία στην Αλβανία και τον Αλβανικό λαό – την ανάσταση.
Μόρφωσε και χειροτόνησε 145 νέους κληρικούς, ενώ φρόντισε
για την έκδοση λειτουργικών και άλλων θρησκευτικών βιβλίων.
Συνέστησε Τεχνική Υπηρεσία στην Εκκλησία της Αλβανίας και
μερίμνησε για την ανοικοδόμηση 150 νέων ναών, την αναστήλωση 70 μοναστηριών και
εκκλησιών-πολιτιστικών μνημείων και την επισκευή 160 ναών και 45 εκκλησιαστικών
κτιρίων (Αρχιεπισκοπή, Μητροπόλεις, σχολεία, κλινικές, ξενώνες, κατασκηνώσεις
νεολαίας, κ.α.), στο σύνολο 425 κτίρια. Θεμελίωσε το πρώτο γυναικείο μοναστήρι
(Σκήτη των Αγίων Μυροφόρων), στο οποίο ασκητεύει από το 2011 μία μοναχή.
Ανέπτυξε
τη φιλανθρωπική μέριμνα της Εκκλησίας, με διανομή εκατοντάδων τόνων τροφίμων,
ιματισμού, φαρμάκων. Το 1994 ίδρυσε στα Τίρανα την
πρώτη κλινική «Άγιος Λουκάς» και από το 1999 το Διαγνωστικό
Κέντρο «Ευαγγελισμός», με 6 ορόφους, υπερσύγχρονο εξοπλισμό,
που παρέχει ιατρικές υπηρεσίες σε 24 ειδικότητες και 3 πολυϊατρεία σε άλλες
πόλεις. Το 2011 άρχισε να λειτουργεί σε ιδιόκτητο κτήριο , το
Οφθαλμολογικό και Ωτορινολαρυγγολογικό Κέντρο με τον πλέον
σύγχρονο ιατρικό εξοπλισμό, ενώ κινητή οδοντιατρική μονάδα προσφέρει υπηρεσίες
(κυρίως σε παιδιά) σε πόλεις και χωριά.[6]
Ίδρυσε την πρώτη
ορθόδοξη αλβανική εφημερίδα (Ngjallja).Η εφημερίδα Ανάστασις (Ngjallja) υπήρξε
από τα πρώτα έντυπα που κυκλοφόρησε η Εκκλησία στην Αλβανία, με στόχο την
ενημέρωση και την πνευματική οικοδομή των αναγνωστών. Στο ίδιο έντυπο
καταγράφηκαν ομιλίες και δραστηριότητες του Αρχιεπισκόπου, πρωτοβουλίες της
Εκκλησίας, οι χειροτονίες ιερέων και Επισκόπων, τα έργα υποδομής, το
φιλανθρωπικό έργο, τα ανοίγματα της Εκκλησίας προς τον έξω κόσμο. Όλο το
περιεχόμενο της εφημερίδας είναι ένα μήνυμα αναστάσεως μιας ερειπωμένης,
φοβισμένης και κατατρεγμένης εκκλησίας που αναστήθηκε και έλαμψε από το φως. Επίσης
το παιδικό περιοδικό Gëzohu (Χαίρε), το νεανικό περιοδικό Kambanat (Καμπάνες), την επιστημονική
επιθεώρηση Kërkim (Αναζήτηση),
το δελτίο «News from Orthodoxy in Albania», και Ραδιοφωνικό σταθμό.
Μερίμνησε για τη
δημιουργία Εργαστηρίων της Εκκλησίας (τυπογραφείο, κηροπλαστείο, ξυλουργείο,
εργαστήρια αγιογραφίας και αποκαταστάσεως εικόνων) και πραγματοποίησε αγώνες
για τη διεκδίκηση της εκκλησιαστικής περιουσίας. Παράλληλα με την ανασύσταση
της Ορθοδόξου Εκκλησίας, ανέπτυξε προγράμματα στους τομείς εκπαιδεύσεως,
υγείας, κοινωνικής προνοίας, αγροτικής αναπτύξεως, πολιτισμού και οικολογίας. Στην
κρίση του Κοσσυφοπεδίου (1999) οργάνωσε ανθρωπιστικό πρόγραμμα με το οποίο
βοήθησε 33.000 περίπου πρόσφυγες σε διάφορα μέρη της Αλβανίας.
Εξίσου σημαντικό είναι ότι κατάφερε και συνέδεσε την
Εκκλησία της Αλβανίας με διεθνείς Εκκλησιαστικούς Οργανισμούς. Κατά την ένταση
μεταξύ Ελλάδος - Αλβανίας συνέβαλε στην εκτόνωσή της και στην προσέγγιση των
δύο χωρών. Με τις πρωτοβουλίες αυτές δόθηκε εργασία σε χιλιάδες ανθρώπους,
δημιουργήθηκαν σοβαρά έργα κοινωνικής υποδομής και η Ορθόδοξη Εκκλησία της
Αλβανίας αναδείχθηκε σε πολυδύναμο πνευματικό και αναπτυξιακό παράγοντα.
Συγχρόνως αγωνίστηκε για την άμβλυνση των αντιθέσεων στα Βαλκάνια. Οι
δράσεις του αυτές τον οδήγησαν ώστε να είναι υποψήφιος για το Βραβείο Νόμπελ
Ειρήνης το 2000.
Ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος μέχρι σήμερα έχει κερδίσει
πολλές ψυχές, Ορθόδοξοι της χώρας, Αλβανοί Ελληνικής καταγωγής, Σλαβόφωνοι ή
βλαχόφωνοι. Η πίστη για το Χριστό είχε νικήσει. Το όραμα του για οικουμενικότητα
και παγκοσμιότητα της Εκκλησίας βρήκε πρόσφορο έδαφος, η αγάπη και η ενότητα
του τριαδικού Θεού της Χριστιανικής πίστης, αναβλύζει από τα λεγόμενα του και όπως
και ο ίδιος ομολογεί, είναι η δύναμη και ο σκοπός του. Η ελληνικότητά του ήταν
το φως, δεν ήταν το εμπόδιο, αυτά τα άριστα ελληνικά του που μας μαγεύουν όταν
τον ακούμε, ήταν η γέφυρα επικοινωνίας που για αρκετά χρόνια ήταν κλειστή.
Σήμερα υπάρχει ο σεβασμός της Αλβανικής κοινωνίας για την Ορθόδοξη Εκκλησία και
όλοι μαζί αγωνίζονται για την ανύψωση της αξίας του ανθρώπου συμφώνα με την εν Χριστό
ζωή και διδασκαλία.
Διεθνής διεκκλησιαστική δραστηριότητα
Στη συνέχεια θα αναφέρουμε επιγραμματικά και σχεδόν αυτολεξεί
τις πληροφορίες σχετικά με την διεθνή και διεκκλησιαστική δραστηριότητα του Αρχιεπισκόπου
Αλβανίας που παραθέτει ο ιστότοπος wikipedia, σαν ένα κομμάτι αναπόσπαστο του βίου του. Η μικρή
έκταση της εργασίας μας αναγκάζει να κάνουμε απλή αναφορά και ο πλούσιος
ιερατικός του βίος, να μην μπορούμε να παραλείψουμε την ενότητα αυτή.
Διετέλεσε γενικός γραμματέας της «Εκτελεστικής
Επιτροπής διά την Εξωτερικήν Ιεραποστολήν» του «Συνδέσμου» (1958-61), Αντιπρόεδρος
του Διεθνούς Οργανισμού Ορθοδόξου Νεολαίας «Σύνδεσμος» (1964-77), Mέλος της Διεθνούς «Επιτροπής για ιεραποστολικές
μελέτες» του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών (ΠΣΕ, 1963-69) και Γραμματέας
για την «Ιεραποστολική έρευνα και τις σχέσεις με τις Ορθόδοξες Εκκλησίες»
στη Γενική Γραμματεία του ΠΣE (Γενεύη, 1969-71). Έλαβε μέρος στις Συνελεύσεις
Παγκοσμίου Ιεραποστολής και Ευαγγελισμού (Μεξικό 1963, Μπανγκόκ 1973,
Μελβούρνη 1980, Σαν Αντόνιο 1989) και τις Συνελεύσεις του ΠΣΕ (Ουψάλα 1968,
Ναϊρόμπι 1975, Βανκούβερ 1983, Καμπέρα 1991, Χαράρε 1998, Πόρτο Αλέγκρε 2006).
Διετέλεσε εντεταλμένος Σύμβουλος του ΔΣ Ανωτέρας
Σχολής Κοινωνικής Εργασίας-Διακονισσών (1977-84), μέλος του Ανωτάτου
Υπηρεσιακού Συμβουλίου της Εκκλησίας της Ελλάδος (1977-85), του Υπηρεσιακού
Συμβουλίου Εκκλησιαστικής Εκπαιδεύσεως Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και
Θρησκευμάτων (1977-82), του ΔΣ της Ευρωπαϊκής Λέσχης Υγείας, του ΔΣ της
Επιτροπής για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύπρου (1985-91),
της Επιτροπής Υποτροφιών Ιδρύματος «Αλέξανδρος Ωνάσης» (1978-94). Είναι μέλος
πολλών διεθνών επιστημονικών επιτροπών, όπως: της «Γερμανικής Εταιρείας για την
Ιεραποστολική», της «Διεθνούς Εταιρείας Ιεραποστολικών Μελετών», της
Διαχριστιανικής Επιτροπής ΠΣE για το διάλογο με άλλες θρησκείες και ιδεολογίες
(1975-83), της Μικτής Επιτροπής του «Συμβουλίου των Ευρωπαϊκών Εκκλησιών» και
της Συνελεύσεως των Ρωμαιοκαθολικών Επισκόπων «Islam in Europe» Committee (1989-91) και του «Διεθνούς Συμβουλίου» του World
Conference on Religion and Peace (1985-1994).Ακόμη, Ήταν εταίρος της εν Αθήναις
Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (1994) και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του
Ιδρύματος «Αλεξάνδρος Ωνάσης» (1994-2005.).[7]
Απόψεις και άρθρα.
Σε αυτό το κεφάλαιο θα τολμήσουμε να παραθέσουμε μερικές από
τις απόψεις και τις κρίσεις του Αναστάσιου Γιαννουλάτου, φυσικά δεν είναι
εφικτό να παρατεθούν με μεγάλη έκταση ούτε και να αντιπαρατεθούν με τις σχετικές
κρίσεις και επικρίσεις που υπάρχουν. Με διάκριση και αντικειμενικότητα θα δούμε
κυρίως το θέμα του Ισλάμ, (Μωαμεθανισμού) και πως ο ίδιος πιστεύει ότι μέσα του
ίσως βρίσκονται ψήγματα αληθείας του Θεού. Στο τέλος του κεφαλαίου θα παραθέσουμε
και την άποψη του για ένα σύγχρονο θέμα της ανατολικής φιλοσοφίας και θρησκείας
που κερδίσει ολοένα οπαδούς στην Δύση, την γιόγκα. Συγχωρείστε μας εκ των
προτέρων αν οι αναφορές δεν έχουν την έκταση και την ανάλυση που τους αναλογεί,
αλλά σε τούτη την εργασία γίνεται προσπάθεια παρουσίασης του σημερινού Αρχιεπισκόπου Αλβανίας, όσο το
δυνατόν πιο σφαιρικά.
Σχετικά με το Ισλάμ
Θα παραθέσουμε μέρος της συνέντευξης τού Αρχιεπισκόπου Αλβανίας στον Αλέξη
Παπαχελά και την εφημερίδα «Καθημερινή» 31.12.2017:
«Γιά τό Ἰσλάμ, πράγματι, τόλμησα κι ἔγραψα καί δημοσίευσα
τό πρῶτο βιβλίο τό 1976, ὅταν ἔγινα καθηγητής στό Πανεπιστήμιο Ἀθηνῶν. Τόν
πρῶτο καιρό μιλοῦσα γιά τίς δικές μου ἔρευνες πού ἔκανα στήν ἀφρικανική
θρησκευτικότητα. Κατόπιν, κατάλαβα ὅτι τό πιό σημαντικό πράγμα ἦταν τό Ἰσλάμ
ἐδῶ κι ἔψαξα τή βιβλιογραφία καί εἶδα ὅτι δέν ὑπῆρχε προηγουμένως κείμενο
συστηματικό. Δηλαδή, πρέπει νά ἔχουμε τό θάρρος νά βλέπουμε τόν ἄλλο στό σύνολό
του. Νά βλέπουμε τό Ἰσλάμ ὄχι σέ μερικές ἐκφράσεις του μόνο, ἀλλά στό σύνολο.
Αὐτό δέν ὑπῆρχε. Καί ἔτσι ἀποφασίσαμε ὅτι καί στό πανεπιστήμιο οἱ φοιτητές θά
ἔπρεπε νά δίνουν καί ἐξετάσεις στό Ἰσλάμ. Πολλοί ἀπό αὐτούς ἔχουν γίνει σήμερα
μητροπολίτες καί μερικοί εἶναι καί Πατριάρχες. Τό Ἰσλάμ δέν εἶναι μιά εὔκολη
ὑπόθεση. Τό Ἰσλάμ ὁπωσδήποτε ἔχει μιά συνέχεια, καμιά φορά λέω, ἔχει πάρει τόσα
στοιχεῖα ἀπό τόν χριστιανισμό, ἀπό τόν ἰουδαϊσμό, ἀπό τήν πολυαραβική θρησκεία
μέ τόν δικό του τρόπο. Ἀλλά τό πολιτικό στοιχεῖο στό Ἰσλάμ εἶναι δεμένο, καί δέν
τό ἔχουμε καταλάβει. Καί ἐπίσης δέν ἔχουμε καταλάβει ὅτι δέν ὑπάρχει ἕνα ἑνιαῖο
Ἰσλάμ. Μόλις τώρα καταλαβαίνουμε καί ἐμεῖς τή σύγκρουση πού ὑπάρχει μεταξύ
σουνιτικοῦ καί σιιτικοῦ Ἰσλάμ. Ἀλλά πέρα ἀπό αὐτό εἶναι πῶς τό ζοῦν τό Ἰσλάμ
ὁρισμένοι, κάτω ἀπό τά κηρύγματα τῶν πιό ἀκραίων φανατικῶν καί τά
παρακολουθοῦμε τώρα πῶς γίνονται. Καί ξέρετε, οἱ ἀκραῖες ἑρμηνεῖες εἶναι πολύ πιό
εὐπρόσδεκτες ἀπό τόν ἁπλό λαό ἀπό ὅ,τι οἱ λεγόμενες συνθετικές καί πιό ἤπιες.
Εἶναι σέ μιά ἐξέλιξη τό πρᾶγμα καί φοβοῦμαι ὅτι στή Δύση δέν εἶχαν ποτέ
συστηματικά ἀσχοληθεῖ μέ τή μελέτη αὐτοῦ τοῦ φαινομένου.
Εἶναι πολύ πιό σύνθετο φαινόμενο ἀπό ὅ,τι φαίνεται. Ὅταν
βλέπετε ὅλη αὐτή τή βία! Πολλές φορές λέμε «α, δέν εἶναι βία. Τό Ἰσλάμ δέν
εἶναι βίαιο, εἶναι μιά μορφή βιαιότητος». Ναί, ἀλλά ὁ ἄλλος πού παίρνει τό
μαχαίρι πρόσφατα καί σκοτώνει τούς ἀθώους καί φωνάζοντας ἀντί νά λέει «Δόξα τῷ
Θεῷ» λέει «Ἀλλάχ ἀκμπάρ», «ὁ Θεός εἶναι δυνατός», κάτι σημαίνει ἐν πάσῃ
περιπτώσει. Ὅταν ὅ,τι ἔγινε γιά τούς Πύργους στή Νέα Υόρκη εἶχε μιά προετοιμασία
–μελέτες τοῦ Κορανίου– ἔχει μιά σημασία αὐτό τό πρᾶγμα. Δηλαδή, δέν νομίζω ὅτι
τά πράγματα εἶναι τόσο πολύ ἁπλά καί ρομαντικά. Νά σᾶς πῶ, ὅμως, κάτι τό ὁποῖο
ἴσως νά φανεῖ λίγο παράδοξο. Πρίν ἀπό πολλά χρόνια εἶχα διατυπώσει τήν ἑξῆς
ἄποψη σέ περιβάλλοντα λίγο διεθνῆ. Ὅτι ὁ 20ός αἰώνας εἶχε τό φαινόμενο αὐτό τό
ὁποῖο γνωρίζουμε μέ τά κομμουνιστικά καθεστῶτα, μιά ἀντίσταση στήν παλαιά
ἀριστοκρατία καί στούς πλουσίους κάτω ἀπό συνθήματα τοῦ διαλλακτικοῦ ὑλισμοῦ,
πού ἦταν γερμανικό κατασκεύασμα καί προχώρησε μέ αὐτά τά συνθήματα. Βεβαίως στό
τέλος ὁδηγήθηκε στήν περιπέτεια πού ξέρουμε. Καί ἔλεγα τό ὅτι φοβοῦμαι ὅτι στόν
21ο αἰῶνα ἀδικημένες κοινωνίες πού ἔχουν τήν αἴσθηση ὅτι εἶναι παραγκωνισμένες
καί ὑποτιμημένες ἀπό τίς πλούσιες χῶρες πού δῆθεν εἶναι χριστιανικές θά κάνουν
ἕναν ἄλλο τύπο ἐπαναστάσεως, τόν ὁποῖο δέν μποροῦμε νά προβλέψουμε
χρησιμοποιώντας συνθήματα θρησκευτικά. Καί αὐτό τό βλέπω. Δηλαδή πάρα πολλές
ἀπό αὐτές τίς ἀδικημένες κοινωνίες, πού κάποτε ἦταν κάτω ἀπό τήν ἀποικιοκρατία
τῶν δυτικῶν δυνάμεων πού ἔβαζαν καί τό ὄνομα χριστιανισμός, ἔχουν ἐξεγερθεῖ μέ
συνθήματα τέτοια. Καί αὐτά τά συνθήματα τά θρησκευτικά δέν ἀντιμετωπίζονται μέ
τάνκς καί ἀεροπλάνα. Νά ξέρετε, τό θρησκευτικό βῆμα εἶναι πάρα πολύ εὐαίσθητο
καί μπερδεμένο, εἶναι λίγο σάν τήν πυρηνική ἐνέργεια. Ὅταν ἀρχίζει νά
διαχέεται, δέν μαζεύεται. Ἡ ἀπάντηση τῆς Δύσης εἶναι περισσότερη σοβαρότητα,
περισσότερο νά μελετήσει σοβαρά πρῶτα ἀπό ὅλα τίς ἀδικίες πού ἔχει κάνει καί
δεύτερον νά φροντίσει νά διορθώσει ἕνα φοβερό λάθος πού ἔκανε. Ἡ Εὐρώπη
ἰδιαίτερα, περισσότερο ἀπό τήν Ἀμερική, σνόμπαρε τόν χριστιανισμό. Πραγματικά
προσπάθησε νά τόν ὑπονομεύσει καί δημιούργησε ἕνα κενό πίστεως, στό ὁποῖο κενό
πίστεως τό Ἰσλάμ εὐκολότερα εἰσδύει. Προσφέρει μιά πίστη. Ἁπλή, πού πολύ
γρήγορα, μέσα σέ πέντε λεπτά, τήν προσδιορίζει, ἀλλά προσφέρει μιά πίστη. Καί
μιά Εὐρώπη χωρίς πίστη δέν ξέρω ἐάν θά ἀντέξει. Ἄρα, ἡ ἀντίσταση εἶναι μιά
ζωντανή πίστη στόν Θεό τῆς ἀγάπης γιά νά μπορέσει ὅλη αὐτή ἡ βία, πού μέ
συνθήματα ἄλλα ἐξελίσσεται, νά περιοριστεῖ».[8]
Στη συνέχεια θα παραθέσουμε δύο κρίσεις και σχολιασμούς
σχετικά με τις απόψεις του Αρχιεπισκόπου, ώστε να παρατεθούν αντικειμενικά.
Ξεκινώντας από το απόσπασμα του Σεβασμιότατου Κύριλλου
Μητροπολίτου Κρήνης όπως αυτό περιγράφεται στο βιβλίο του, ‘’ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ
ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ’’:
‘’Σημαντική γιά τή Θεολογία τῶν θρησκειῶν εἶναι ἡ
ἰδιαίτερη σχέση πού ὁ Ἀναστάσιος Γιαννουλᾶτος ἐπισημαίνει ἀνάμεσα στόν
Ἰουδαϊσμό, τό Χριστιανισμό καί τό Μωαμεθανισμό. Οἱ τρεῖς αὐτές θρησκεῖες, συνδέονται
μέ τή διαθήκη τοῦ Θεοῦ μέ τόν Ἀβραάμ. Ἐνῶ ὅμως ἡ σχέση τοῦ Χριστιανισμοῦ καί
τοῦ Ἰουδαϊσμοῦ μέ τή διαθήκη τοῦ Θεοῦ στόν Ἀβραάμ εἶναι προφανής, δέν ἐξηγεῖται
καί φαίνεται ὄχι εὔκολο νά θεμελιωθεῖ ἡ σχέση τοῦ Μωαμεθανισμοῦ μέ τή διαθήκη
αὐτή. Ὁ Ἀναστάσιος Γιαννουλᾶτος θεμελιώνει τήν ἄποψή του στήν ἀφοσίωση τοῦ
Μωαμεθανισμοῦ στό πρόσωπο τοῦ Ἀβραάμ γιά τήν ἐνίσχυση τῶν ἐπιχειρημάτων του,
ἐπιχειρώντας μιά ἰδιότυπη ἱστορική κίνηση πρός τά πίσω, πού κατά τήν κρίση του
δέν στερεῖται θεολογικῆς σημασίας: “Those religions that participate in the
inheritance of Abraham (Judaism, Islam) evidently share more insights with
Christianity” 79 . Ἡ ἀντίληψη ὅμως αὐτή δέν μπορεῖ εὔκολα νά γίνει ἀποδεκτή ἀπό
τό περιεχόμενο καί τή σκοπιμότητα τῆς διαθήκης πού προετοιμάζει τήν ἔλευση τοῦ
Χριστοῦ στόν κόσμο. Ὁ Μωαμεθανισμός δέν ἀποδέχεται τό βασικό της ρόλο στό
σωτηριώδες σχέδιο τοῦ Θεοῦ. Παράλληλα, ἡ ἀκόλουθη καί ὀρθή κατά τά ἄλλα
ἐπισήμανση ὅτι, «Ἡ ὁλοφώτεινη μορφή τοῦ Χριστοῦ, καίτοι ἀλλοιωμένη ἀπό τό κοῖλο
κάτοπτρο μιᾶς ἀποσπασματικῆς Χριστολογίας ἤ κρυμμένη ἀπό τήν ὁμίχλη διαφόρων
ἑρμηνειῶν, ρίχνει ἀμυδρά τό φῶς της καί μέσα στή μουσουλμανική ἐμπειρία» 80
ἀποδυναμώνει τή θέση γιά μιά οὐσιαστική σχέση τοῦ Μωαμεθανισμοῦ μέ τή διαθήκη
τοῦ Θεοῦ μέ τόν Ἀβραάμ. Σέ κάθε περίπτωση, ἡ τριαδολογική θεμελίωση μιᾶς
θετικῆς θεολογικῆς κατανόησης τῶν ἄλλων θρησκειῶν συνιστᾶ μιά ἐξαιρετική
θεολογική συμβολή στό χῶρο τῆς Ὀρθοδόξου Θεολογίας καί ἰδιαίτερα τῆς
ἑλληνόφωνης.’’[9]
Και τέλος παρατίθεται απόσπασμα από ολοκληρωμένο άρθρο
για τον Ισλάμ και τις σχετικές απόψεις από τον Αρχιμανδρίτη Γεώργιο Καψάνη, με
τίτλο ‘’ Ορθοδοξία και Ισλάμ’’:
‘’Ἡ θρησκειολογία ἔχει ἐπισημάνει σημαντικές διαφορές
στήν ἠθική διδασκαλία μεταξύ Ἰσλάμ καί Χριστιανισμοῦ. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀλβανίας
Ἀναστάσιος (Γιαννουλᾶτος) γράφει
χαρακτηριστικά: «Πολλαί ἰσλαμικαί ἠθικαί ἀρχαί συμπίπτουν πρός τάς ὑπό τοῦ
Χριστιανισμοῦ κηρυσσομένας, ἄλλαι εἶναι οὐδέτεραι, ἐνῷ ὡρισμεναι ἔρχονται εἰς
σαφῆ ἀντίθεσιν πρός τό εὐαγγελικόν πνεῦμα. Ἰδιαιτέρως ἀμφισβητοῦνται καί
σκανδαλίζουν τόν σύγχρονον ἄνθρωπον αἱ κοινωνικαί δομαί, αἱ ἀντιστρατευόμεναι
εἰς τό δικαίωμα ἐλευθερίας ὅλων τῶν ἀνθρώπων καί συγκεκριμένως, πρῶτον, ἡ σαφῆς
ὑποτίμησις τῆς γυναικός καί ἡ σκανδαλώδης μονομέρεια ὑπέρ τοῦ ἀνδρός εἰς
ζητήματα γάμου καί διαζυγίου· δεύτερον, ἡ ἐπίσημος θρησκευτική ἀναγνώρισις τοῦ
θεσμοῦ τῆς δουλείας· τρίτον, ἡ θεολογική δικαίωσις τοῦ πολέμου, παρά τάς ἠπίας
ἑρμηνείας καί διασαφήσεις, καί ἡ ἀνύψωσις ὡρισμένων μορφῶν του ὡς ‟ἱερῶν’’»30.
Εἶναι γνωστές, ἄλλωστε, οἱ διακηρύξεις ὡρισμένων ἰσλαμικῶν Κρατῶν καὶ πολλῶν
ἰσλαμικῶν ὁμάδων περί ἀναλήψεως ἱεροῦ πολέμου κατά τῶν Χριστιανῶν κατά τήν
διάρκεια τῶν προσφάτων πολεμικῶν συγκρούσεων στόν Περσικό Κόλπο καί στήν Βοσνία31.
Θά πρέπει ἐπίσης νά ἐπισημάνουμε ὅτι ἀπό πλευρᾶς τῶν Μουσουλμάνων εἶναι εὔκολο
νά ὑποστηριχθῆ ἡ σύμπτωσις ἀνθρωπιστικῶν καί ἠθικῶν ἀξιῶν Ἰσλάμ καί
Χριστιανισμοῦ, διότι μπορεῖ νά ἀποδοθῆ στόν κοινό κατ’ αὐτούς μονοθεϊσμό τῶν
δύο πίστεων.32
Ἀπό πλευρᾶς ὅμως τῶν Ὀρθοδόξων δέν μπορεῖ νά δικαιολογηθῆ τέτοια σύμπτωσις,
διότι καθ’ ἡμᾶς ὑπάρχει ἀγεφύρωτο χάσμα στήν περί Θεοῦ διδασκαλία
μεταξύ Ὀρθοδοξίας καί Ἰσλάμ.
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, κατά τόν διάλογό του μέ τόν Ἰσμαήλ, ἐγγονό τοῦ
ἀμηρᾶ Ὀρχάν, κάνει ἀποφασιστική τομή στόν τρόπο ἐκτιμήσεως τῆς ἀξίας
τῶν ἀγαθοεργιῶν. Ἡ ἐλεημοσύνη, λέγει, ἔχει πραγματική ἀξία ὅταν ἀπορρέει ἀπό
τήν ἀγάπη πρός τόν ἀληθινό Θεό33. Μέ τόν τρόπο αὐτόν ἐξαρτᾶ ἄμεσα τήν ἠθική ἀπό
τήν θεογνωσία, τὴν γνῶσι τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ, καί ὄχι ἁπλῶς ἀπό τήν πίστι σέ Θεό.
Γιά τόν λόγο αὐτόν ἀκριβῶς, ἀφοῦ ἀποδεικνύει τήν πλάνη τοῦ Ἰσλάμ ὡς πρός τά
δόγματα τῆς πίστεως, όπως συμπεραίνει
κατόπιν ὁ Ἅγιος’’
Συμπερασματικά να πούμε πως το θέμα με το Ισλάμ, είναι δύσκολο
να προσεγγιστεί εξαιτίας τόσο της πολυπλοκότητας, όσο και της εκ θεμελίων
αντίθετης ρητορικής του σχετικά με την πίστη, τον Θεό και τον τρόπο λατρείας σχετικά
με τον δικό μας πολιτισμό αλλά και την κυρίαρχη αγάπη του Χριστιανισμού. Φυσικά
οι διαθρησκευτικές συζητήσεις ωφελούν την γνώση, την ανάπτυξη του νου και κατά
την γνώμη μας την αποκάλυψη της Αλήθειας. Φυσικά χρειάζεται κανείς να μελετήσει
σε βάθος πρωτίστως τον Χριστιανισμό ώστε να αποκρυσταλλώσει μέσα του την πίστη
και την θεολογία, για να μπορεί να μελετήσει και το Ισλάμ. Εξαιτίας της άγουρης
δικής μας γνώσης έως σήμερα, προτιμήσαμε να παραθέσουμε έγκυρες γνώμες και
απόψεις που διαθέτουν τις παραπάνω προϋποθέσεις.
Σχετικά με την γιόγκα
Η ενασχόληση του Σεβασμιότατου με το συγκεκριμένο θέμα, μας
εντυπωσίασε τόσο για την επικαιρότητα του θέματος αλλά κυρίως για την ψυχή και
το πνεύμα ενός ανθρώπου σε μεγάλη ηλικία, να μην επαναπαύεται και να θέλει με
κάθε τρόπο να μεταδώσει την δική του αλήθεια, που ο βίος του και μόνο την
καθιστούν σπουδαία. Παρακάτω παραθέτουμε μέρος του άρθρου που έγραψε σχετικά με
την γιόγκα, που είναι τόσο δημοφιλής στις μέρες μας και την θρησκευτικότητα,
θέλοντας να καταδείξουμε τις παγίδες της παγκοσμιοποίησης και την ομοιομορφίας
των λαών. Πόσο η μόδα και οι επιταγές της ελλοχεύουν παγίδες.
Ἄρθρο ποὺ ἔγραψε ὁ Ἐπίσκοπος Ἀνδρούσης Ἀναστάσιος
Γιαννουλᾶτος, νῦν Ἀρχιεπίσκοπος Τιράνων καὶ πάσης Ἀλβανίας:
‘’Ποικίλες θρησκευτικὲς συνήθειες καὶ τάσεις ἀναπτύχθηκαν
στὴ ζωὴ τῶν διαφόρων ἐθνῶν τῆς γῆς. Μιὰ σύντομη ἐνημέρωση γιὰ μερικὲς
χαρακτηριστικὲς περιπτώσεις ἐλπίζουμε νὰ βοηθήσει τόσο στὴν προσέγγιση τῆς
νοοτροπίας ἄλλων λαῶν, ὅσο καὶ στὴν κατατόπισή μας πάνω σὲ διάφορα ρεύματα ποὺ
ἔχουν εἰσδύσει στὸν τόπο μας.
Γυμναστική
Στὸ δυτικὸ κόσμο ἡ γιόγκα ἀρχικὰ παρουσιάστηκε σὰν ἕνα
εἶδος «γυμναστικῆς», σὰν μέθοδος χαλαρώσεως καὶ ψυχολογικῆς ἠρεμήσεως. Ἡ βασική
της διαφορὰ ἀπὸ τὴ γνωστὴ γυμναστικὴ βρίσκεται, ἐκτὸς τῶν ἄλλων, στὴ
χαρακτηριστική της ἀκινησία. Ἀρκετὲς ἀπὸ τὶς ἀσκήσεις τῆς γιόγκα παρουσιάζουν
αὐτὲς καθαυτὲς ὁρισμένα θετικὰ ἀποτελέσματα πάνω σὲ μερικὰ ἄτομα - πρᾶγμα πού,
ἄλλωστε, συμβαίνει καὶ μὲ ἀσκήσεις ἄλλων συστημάτων. Γενικὰ ὅμως οἱ ἀσκήσεις
αὐτὲς τοποθετοῦνται μέσα σ᾿ ἕνα πλαίσιο ἰνδουιστικῶν ἀντιλήψεων καὶ ἀποτελοῦν
στάδια ἑνὸς εὐρύτερου ὅλου, μιᾶς γενικότερης πνευματικῆς πορείας. Στὴν πλήρη
τους ἀνέλιξη ἀποσκοποῦν πολὺ μακρύτερα ἀπὸ τὰ ὅρια μιᾶς σωματικῆς εὐεξίας. Αὐτὰ
ποὺ προηγοῦνται στὶς ἀσκήσεις γιόγκα ὅπως κι αὐτὰ ποὺ ἕπονται - τὰ ὁποῖα κατὰ
κανόνα οἱ πολλοὶ ἀγνοοῦν – σχετίζονται στενὰ μὲ συστήματα «διαλογισμοῦ» καὶ
ἐμπειριῶν, ποὺ βρίσκονται φορτισμένα μὲ ἰνδουϊστικὲς φιλοσοφικο-θρησκευτικὲς
θεωρίες καὶ ἀξιώματα, κυρίως μὲ τὴ διδασκαλία περὶ μετενσαρκώσεως.
Καὶ γιὰ νὰ γίνουμε περισσότερο παραστατικοί: ὅπως οἱ
γονυκλισίες (οἱ «μετάνοιες» τῆς μοναχικῆς μας παραδόσεως) δὲν εἶναι ἁπλὲς
κινήσεις τοῦ σώματος, ἀλλ᾿ ἔχουν σχέση μὲ ἕνα γενικότερο πιστεύω καὶ ἐκφράζουν μία
συγκεκριμένη διάθεση καὶ τάση ψυχῇς ἀποβλέποντας σὲ πνευματικοὺς σκοπούς, κατὰ
παρόμοιο τρόπο - τηρουμένων, βεβαίως, πάντοτε τῶν ἀναλογιῶν - οἱ συνθετότερες
ἀσκήσεις τῆς γιόγκα ἔχουν συνάρτηση μὲ ἰνδουϊστικὲς παραστάσεις καὶ σκοπεύουν
τελικὰ σὲ πνευματικὲς θρησκευτικὲς ἐμπειρίες.
Ζεύξη, ἕνωση
Ἡ λέξη «γιόγκα» (yoga) εἶναι μία ἀπὸ τὶς πιὸ πολυσήμαντες
μέσα στὸ ἰνδικὸ λεξιλόγιο. Ἐτυμολογικὰ σημαίνει «ζεύξη», «ἕνωση», «σύνδεση»,
«ἄσκηση». Τὴν χρησιμοποιοῦν εὐρύτατα οἱ Ἰνδοὶ γιὰ νὰ προσδιορίσουν τὸ μυστικὸ δεσμὸ
τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὴν ὑπερβατικὴ πραγματικότητα. Ἄλλα καὶ γιὰ νὰ καθορίσουν τὸν
τρόπο, τὸ δρόμο καὶ τὶς μεθόδους ποὺ ὁδηγοῦν στὴν «ἕνωση» αὐτή, στὴν
«ἀπελευθέρωση» τῆς ἀνθρώπινης ὑπάρξεως ἀπὸ τὰ πολύμορφα δεσμὰ καὶ τὶς
ψευδαισθήσεις τοῦ παρόντος κόσμου.
Ὡς «γιόγκα» ἐπίσης χαρακτηρίζονται οἱ διάφορες
κατευθύνσεις καὶ μέθοδοι, τὶς ὅποιες ἔχει διαμορφώσει ἡ ἰνδικὴ παράδοση στὸ
πέρασμα τῶν αἰώνων, γιὰ νὰ ἐπιτύχει τὴ λύτρωση τοῦ ἀνθρώπου καὶ τὴν ἕνωσή του
μὲ τὸ Ἀπόλυτο. Οἱ τρεῖς βασικοὶ τύποι Ἰνδικῆς θρησκευτικότητας γιὰ τὴν ἐπιδίωξη
τῆς σωτηρίας, τῶν ἔργων, τῆς γνώσεως, τῆς ἀφοσιώσεως, ἀποκαλοῦνται ἀντίστοιχα
«κάρμα-γιόγκα», «τζνάνα-γιόγκα», «μπάκτι-γιόγκα».
Ἡ ἴδια αὐτὴ λέξη χρησιμοποιεῖται καὶ γιὰ τὸν προσδιορισμὸ
μιᾶς ἀπὸ τὶς ἕξι κλασικὲς «ὀρθόδοξες» σχολὲς (ντάρσανας) τοῦ Ἰνδουισμοῦ. Ἔτσι
στὸ δυτικὸ κόσμο, ἡ σύγχυση ποὺ δημιουργεῖ ἡ πολυσημία τῆς λέξεως «γιόγκα»
ἐπιτείνεται.
Συνοπτικά, ἡ κλασικὴ Γιόγκα, ὡς Σχολή, ἀναγνωρίζει μὲν
ἕναν αἰώνιο Θεό, τὸν Ἰσβάρα (Κύριο), δὲν παραδέχεται ὅμως ὅτι αὐτὸς ἐπεμβαίνει στὰ
ἀνθρώπινα. Οἱ ἀντιλήψεις γιὰ ἕναν τέτοιο Θεὸ δὲν θὰ μποροῦσαν βέβαια μὲ κανένα
τρόπο νὰ ταυτιστοῦν μὲ τὴ χριστιανικὴ θεολογικὴ διδασκαλία.
Θρησκευτικὴ ἐλευθερία καὶ παραπλάνηση
Στὴν Ἑλλάδα βέβαια κατοχυρώνεται ἀπὸ τὸ Σύνταγμα «ἡ
ἀνεξιθρησκεία καὶ ἐλευθερία τῆς θρησκευτικῆς συνειδήσεως». Αὐτὸ ὅμως δὲν
σημαίνει ὅτι ἐπιτρέπεται ἡ παραπλάνηση τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ ἀπὸ διάφορες ὁμάδες,
μὲ παραπειστικὲς δηλώσεις γιὰ τὴν ταυτότητά τους καὶ τοὺς ἐπιδιωκόμενους
σκοπούς τους.
Ἡ Ὀρθόδοξος
Ἐκκλησία - φορεὺς τῆς αἰώνιας ἀλήθειας τοῦ ζῶντος Λόγου τοῦ Θεοῦ - αἰῶνες τώρα
ἀντιμετωπίζει γαλήνια, δίχως φόβο κάθε εἴδους ἀναμέτρηση μὲ τὰ διάφορα
θρησκευτικό-φιλοσοφικὰ ἀνθρώπινα κατασκευάσματα. Ἀλλὰ δικαιοῦται νὰ ἀπαιτήσει
ἀπὸ κάθε ἁρμόδια ἀρχή, εἰδικότερα δὲ ἀπὸ τὰ μέσα μαζικῆς ἐνημερώσεως, νὰ
δείχνουν καθαρὰ τὸ πρόσωπο καὶ τὴν ἱστορία τοὺς οἱ κατὰ καιροὺς προπαγανδιστὲς
διαφόρων ξένων θρησκευτικῶν ἰδεῶν. Μοιάζει μὲ ἐμπαιγμὸ ὁ ἰσχυρισμὸς ὅτι θέλουν
νὰ μᾶς προετοιμάσουν γιὰ νὰ «λειτουργήσουμε ὑπεύθυνα καὶ δημιουργικὰ μέσα στὸ
κοινωνικὸ σύνολο» (ὅπως γράφει τὸ καταστατικὸ κάποιου Κέντρου Yoga), μὲ θεωρίες καὶ μεθόδους ποὺ ἔχουν τόσο καθυστερήσει
τὴν ἀνάπτυξη ἐκλεκτῶν ἀσιατικῶν λαῶν.
Συγχρόνως ὅμως,
ὅλοι ὅσοι ἔχουμε μία μικρὴ ἢ μεγάλη εὐθύνη στὴν Ἐκκλησία εἶναι ἀνάγκη νὰ
συνειδητοποιήσουμε ὅτι, σὲ μιὰ ἐποχὴ ἐλεύθερης διακινήσεως τῶν ἰδεῶν σὲ
παγκόσμια κλίμακα, τὸ ἀνήσυχο ἐρευνητικὸ πνεῦμα τῶν Ἑλλήνων εἶναι φυσικὸ νὰ
δείχνει περιέργεια καὶ ἐνδιαφέρον γιὰ ἰδέες νεοφανεῖς στὸν τόπο μας, δυτικῆς ἢ
ἀνατολικῆς προελεύσεως. Θὰ χρειαστεῖ συνεπῶς σοβαρὴ κατάρτιση τῶν κληρικῶν, τῶν
θεολόγων, τῶν χριστιανῶν διανοουμένων καί, γενικότερα, νηφάλια ἐνημέρωση τοῦ
ἑλληνικοῦ λάου. Ἡ καλύτερη, τέλος, ἀντίσταση στὰ ποικίλα πνευματικὰ ρεύματα
παραμένει ἡ συνεχής, δυναμικὴ προσφορὰ ὁλοκλήρου του φάσματος τῆς ὀρθοδόξου
παραδόσεως, ἡ προσωπικὴ καὶ κοινωνικὴ βίωσή της.’’[10]
Τιμητικές διακρίσεις
Έχοντας καλύψει μέχρι εδώ ένα μεγάλος μέρος από το έργο
την ουσία και την προσωπικότητα του Αρχιεπισκόπου Αναστάσιου, δεν θα μπορούσαμε
να παραλείψουμε τις διακρίσεις, του επαίνους και το συγγραφικό του έργο που ακολουθούν
συνοπτικά. Με την ελπίδα και την επιθυμία οι αναγνώστες να θελήσουν να
μελετήσουν επιπλέον.
- Ήταν μέλος της Ακαδημίας
Αθηνών από το 1993 έως το 2005 και έκτοτε είναι επίτιμο μέλος της.
- Έχει αναγορευθεί επίτιμος
διδάκτωρ Θεολογίας: της Θεολογικής Σχολής του Τιμίου Σταυρού, ΗΠΑ (1989),
του Τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου
Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1995) και του St. Vladimir's Theological
Seminary (2003)[11] και του Πανεπιστημίου Κραϊόβας (2006).
- Ακόμη είναι επίτιμο μέλος της
Θεολογικής Ακαδημίας Mόσχας (1998) και εταίρος της Ορθοδόξου Ακαδημίας
Κρήτης (2001). Έχει λάβει Δίπλωμα π. Δημητρίου Στανιλοάε (η ανώτερη
θεολογική διάκριση) του Πανεπιστημίου Βουκουρεστίου (2003).
- Επίσης έχει αναγορευθεί
επίτιμος διδάκτωρ Φιλοσοφίας: του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της
Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (1996)[12], του Γεωπονικού
Πανεπιστημίου Αθηνών (1996), του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας
Διοίκησης της Σχολής των Νομικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του
Πανεπιστημίου Αθηνών και όλων των Τμημάτων της Φιλοσοφικής Σχολής του
Πανεπιστημίου Αθηνών (1998), του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών
του Πανεπιστημίου Πειραιώς (2001), του Τμήματος Φιλολογίας του
Πανεπιστημίου Κρήτης (2002), των Τμημάτων Φυσικής, Ιατρικής, Δημοτικής
Εκπαιδεύσεως και Πολιτικών μηχανικών του Πανεπιστημίου Πατρών (2004), του
Πανεπιστημίου Βοστώνης (2004), των Τμημάτων Ιατρικής και Γεωπονίας του
Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
- Εχει λάβει το Χρυσούν
Μετάλλιον (η ανώτατη διάκριση) του ως άνω Πανεπιστημίου (2005).
- Τέλος, έχει υπάρξει επίτιμος
διδάκτορας του Τμήματος Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου (2007), του
Πανεπιστημίου Κορυτσάς (2008), του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας καθώς
και εκείνου της Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού των Παρευξείνιων Λαών
του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (2009).
- Επίσης, έχει παρασημοποιηθεί
με τον Μεγαλόσταυρο του Τάγματος της Τιμής της Ελληνικής Δημοκρατίας από
τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο, το Μεγαλόσταυρο της
Ρουμανικής Δημοκρατίας, το Σταυρό του Αποστόλου Ανδρέου του Οικουμενικού
Πατριαρχείου, το Μεγαλόσταυρο του Τάγματος των Ορθοδόξων Σταυροφόρων του
Παναγίου Τάφου του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, τον Τίμιο Σταυρό του
Αποστόλου και Ευαγγελιστού Μάρκου Α΄ του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, το
Σταυρό του Ισαποστόλου Βλαδιμήρου Α΄ του Πατριαρχείου Ρωσίας, το
Μεγαλόσταυρο του Αποστόλου Παύλου της Εκκλησίας της Ελλάδος, το Σταυρό των
Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Τσεχοσλαβακίας, το
Σταυρό της Αγίας Αικατερίνης της Ιεράς Μονής Σινά, το χρυσό Σταυρό μετά
δαφνών του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, το Αργυρό μετάλλιο της Ακαδημίας
Αθηνών και το χρυσο κλειδί της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης και της Λαμίας
μεταξύ άλλων.
- Στις 14 Φεβρουαρίου 2020, το
Ρωμαιοκαθολικό Κίνημα Φοκολιάρ, με 140.000 μέλη σε 180 χώρες, του απένειμε
το διεθνές βραβείο «Κλάους Χεμέρλε» (ο οποίος ήταν Επίσκοπος Άαχεν και
καθηγητής Φιλοσοφίας των Θρησκειών) αναγνωρίζοντας την ιδιαίτερη συμβολή
του στην εδραίωση της ειρηνικής συνύπαρξης και της συνεργασίας των
θρησκευτικών κοινοτήτων σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία.
- Από το 1959 μετέχει ενεργώς
σε αρκετά διεθνή συνέδρια, διορθόδοξες, διαχριστιανικές και διαθρησκειακές
συσκέψεις, εκπροσωπώντας την Εκκλησία ή την επιστήμη σε διαφόρους διεθνείς
Οργανισμούς.
- Έχει δώσει διαλέξεις σε διάφορα
πανεπιστημιακά κέντρα του εξωτερικού, σχετικά με τη σύγχρονη χριστιανική
σκέψη, τον διαθρησκειακό διάλογο, την παγκόσμια αλληλεγγύη και ειρήνη.
Είναι επίτιμο μέλος του Kuratorium του Ρωμαιοκαθολικού Ιδρύματος Pro
Oriente, Βιέννη (1989)[3], Πρόεδρος-Συντονιστής της Commission on World
Mission and Evangelism του ΠΣE (1984-1991), μέλος της Κεντρικής Επιτροπής
του ΠΣE (1998 - 2006) και της Επιτροπής «Πίστις και Tάξις» (2000 - 2006).
- Ακόμη είναι μέλος των
European Council of Religious Leaders/Religions for Peace (ECRL) (2001)
και Council of 100, Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, Νταβός (2003), αντιπρόεδρος
της Conference of European Churches (2003), Πρόεδρος του Παγκοσμίου
Συμβουλίου Εκκλησιών (2006) και Επίτιμος Πρόεδρος της «Παγκοσμίου
Διασκέψεως των Θρησκειών για την Ειρήνη» (2006).[11]
- Στις 16/12/1985 ο Πρόεδρος του Τμήματος Ποιμαντικής της Θεολογικής
Σχολής του Παν/μίου Αθηνών Νικ. Νησιώτης, αναφερόμενος στον Αναστάσιο
Γιαννουλάτο, είπε: «Πρόκειται για μια εξέχουσα ελληνική παρουσία
και μαρτυρία διεθνώς, που τιμά την πατρίδα μας και την Θεολογική
Σχολή. Ο Αναστάσιος Γιαννουλάτος αποτελεί τίτλο τιμής για την
Ελληνική Ορθοδοξία και το Παν/μιο Αθηνών».
- Απονέμοντας στον Αναστάσιο Γιαννουλάτο το αργυρούν μετάλλιον της
Ακαδημίας Αθηνών (1987), ο Γεν. Γραμματεύς της Μεν. Παλλάντιος,
ανέφερε: «Υπήρξε εμπνευστής και πρωτοπόρος της χριστιανικής ιεραποστολικής
θεολογίας και δράσεως στην Αφρική. Αποτελεί την ψυχήν της ιεραποστολικής
κινήσεως… αφύπνισε το ιεραποστολικό ενδιαφέρον στον ελλαδικό χώρο… Είναι
αδύνατον μέσα σε λίγες γραμμές να περιγραφεί η δραστηριότητα τού Επισκόπου
Ανδρούσης, χωρίς αυτό να είναι αναγκαίο, όταν η φήμη τού οραματιστού αυτού
έχει τόσο εξαπλωθεί σε ολόκληρο τον ορθόδοξο χριστιανικό χώρο». [12]
Συγγραφικό έργο:
- Τα πνεύματα M’μπάν’ντουα και
τα πλαίσια της λατρείας των. Θρησκειολογική διερεύνησις πλευρών της
αφρικανικής θρησκείας (1970).
- Ο Kύριος της Λαμπρότητος. Ο
Θεός των παρά το όρος Κένυα φυλών (1971, 1981).
- Various
Christian Approaches to the Other Religions: A Historical Outline (1971).
- Ο όρθρος της Ορθοδοξίας εις
την Ιαπωνίαν (1971).
- Μορφαί αφρικανικού
τελετουργικού (1972, 1981).
- Ισλάμ. Θρησκειολογική
Επισκόπησις (1975• η 15η έκδ. στη δημοτική ως Ισλάμ. Θρησκειολογική
Επισκόπηση, Αθήνα: Ακρίτας, 2006. ISBN 960-328-270-7).
- Ρουχάν’γκα – Ο Δημιουργός
(1975).
- Θέσεις των χριστιανών έναντι
των άλλων θρησκειών (1975).
- Όψεις Ινδουϊσμού –
Βουδδισμού (1985).
- Παγκοσμιότητα και Ορθοδοξία
(2000, 2005, Αθήνα: Ακρίτας, ISBN 960-328-132-8).
- Κυκλοφόρησε
επίσης
στα:
σερβικά
(Βελιγράδι
2002), ρουμανικά
(2003), αλβανικά
(Τίρανα:
Globalizmi dhe Orthodhoksia, 2004), βουλγαρικά (2004) και αγγλικά ως Facing the World. Orthodox
Christian Essays on Global Concerns (Κρέστγουντ [Ν.Υόρκη] και Γενεύη: St. Vladimir’s
Seminary Press, 2003, ISBN 978-2825413869).
- Ίχνη από την αναζήτηση του
Υπερβατικού: Συλλογή θρησκειολογικών μελετημάτων (2004, 2006).
- Ιεραποστολή στα ίχνη του
Χριστού. Θεολογικές μελέτες και ομιλίες (2007).
- Θεός εφανερώθη εν σαρκί ...
(2006). Κυκλοφόρησε επίσης στα αλβανικά: Perëndia u shfaq në mish ... (2006).
- Μιά άλλη άποψη. Τυπωμένο
κείμενo και αφήγηση σε ψηφιακό δίσκο (CD). Αθήνα: bond-us music, [2006].
ISBN 978-960-89634-0-5.
- Νυν πάντα πεπλήρωται φωτός
... (2007), που κυκλοφόρησε επίσης στα αλβανικά: Të gjitha u mbushën me dritë ... (2007).
- Μοναχοί και ιεραποστολή κατά
τους 4ο και 9ο αιώνες (Αθήνα: Ακρίτας, 2008. ISBN 978-960-328-314-0).
- Έως εσχάτου της γης (Αθήνα:
Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, 2009. ISBN
978-960-315-621-5).
- Στην Αφρική (Αθήνα:
Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, 2010.
- Στην Αλβανία: Σταυρός και
Ανάσταση (Αθήνα: Λιβάνης, 2011. ISBN 978-960-14-2482-8).
- Συνύπαρξη: Ειρήνη, φύση,
φτώχεια, τρομοκρατία, αξίες. Θρησκειολογική θεώρηση (Αθήνα: Αρμός, 2015.
ISBN 978-960-527-914-1).
- "Αρχιεπίσκοπος
Αναστάσιος πορευόμενος: Συνομιλίες με τη Νατάσα Μπαστέα και τον Μάκη
Προβατά" (Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη, 2021. ISBN 9789601687261).
- Έχει επίσης συγγράψει 240
πραγματείες και μελετήματα· π.χ.:
«Βυζάντιον, ιεραποστολικόν έργον» (1964).
«The Purpose and
Motive of Mission» (1965).
«Tύποι ιερέων αφρικανικών ιεροβασιλείων» (1968).
«Les Missions des
Eglises d’Orient» (1972).
«Die Mystik in
Byzanz» (1983).
Eastern Orthodoxy
and Human Rights (1984).
«Der Dialog mit
dem Islam aus orthodoxen Sicht» (1986, ελλην.1991, αγγλ.1996).
«Your Will be
done: Mission in Christ’s Way» (1989).
«Ινδουϊσμός και αγωγή» (1990).
«Αφρικανικά θρησκεύματα» (1992).
«Βουδισμός» (1992)
«Θρησκεία» (1992).
«Μυστικισμός» (1992).
«Παράδοση και όραμα ειρηνικής συνυπάρξεως των
θρησκευτικών κοινοτήτων στην Αλβανία» (1993).
«Facing People of
Other Faiths – From an Orthodox Point of View» (1993).
«Μια Εκκλησία σε μακροχρόνιο πολύτροπο διωγμό» (1996).
«Άνθρωπος και φύση στις μεγάλες θρησκείες» (1996).
«Die Mission der
orthodoxen Kirche» (1997).
«The Global Vision
of Proclaiming the Gospel» (1997).
«Orthodoxy faces
the third millennium» (2000).
«Η Ορθοδοξία προ της ραγδαίας εξελίξεως των θετικών
επιστημών» (2002).
«Problems and
Prospects of Inter-religious Dialogue» (2003).
«Η διαχρονική μετοχή πίστεως στην οικοδόμηση της Ευρώπης»
(2004). «Οι χριστιανοί στην πολυθρησκευτική Ενωμένη Ευρώπη» (2007)
- Επί πλέον έχει δημοσιεύσει
τα Κατηχητικά βοηθήματα: «Θεία Μηνύματα» (1960, 71978), που κυκλοφόρησε
και επίσης στα αλβανικά “Mesazhe Hyjnore”, Tiranë 2009. «Πίστις και ζωή»
(1961, 71982), «Πνευματική Πορεία» (1962, 71981) και άνω των 150 άρθρων
και άλλα κείμενα.
Επίλογος
Διανύοντας φέτος το 93Ο έτος της ηλικίας του ο
Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος, έζησε μια γεμάτη ζωή, αγωνίστηκε, επέμεινε,
κατόρθωσε, ένωσε, μετέδωσε, διακρίθηκε και γεύτηκε κάθε τι που είχε για κείνον προνοήσει
η εν Χριστώ ζωή που επέλεξε. Μέχρι σήμερα είναι γεμάτος αγάπη και αλληλεγγύη,
με μια μεγάλη αγκαλιά για όλους τους ανθρώπους. Μετέτρεψε τις προκλήσεις σε
επιτυχίες και είμαστε σίγουροι πως η γνώση και η βαθιά κατανόηση στο ταξίδι της
πίστης του θα τον γεμίζουν και θα τον εφοδιάζουν για το υπόλοιπο της ζωής του.
Ανήσυχος και φιλεύσπλαχνος, θερμός υποστηρικτής της Χριστιανικής πίστης, δεν θα μπορούσε να μην
έχει γράψει μόλις πρόσφατα για το Ουκρανικό θέμα της κρίσης και στην εκκλησία.
Σήμερα που γράφεται αυτή η εργασία, η Ουκρανία βρίσκεται σε πόλεμο κάτω από τις
επιθέσεις της Ρωσίας με ολέθριες συνέπειες προς πάσα κατεύθυνση, δεν θα
μπορούσαμε λοιπόν να μην παραθέσουμε κλείνοντας το συγκεκριμένο άρθρο.
Τίρανα, 8 Ιανουαρίου 2022
† Ἀναστάσιος
Ἀρχιεπίσκοπος Tιράνων, Δυρραχίου καί πάσης Ἀλβανίας
‘’Από την έναρξη της εκκλησιαστικής κρίσεως στην Ουκρανία,
προφορικώς και γραπτώς έχουμε επισημάνει ότι τα εκκλησιαστικά ρήγματα και σχίσματα
δεν τα επουλώνει ο χρόνος. Αντιθέτως τα βαθαίνει και τα σκληραίνει.
Η πρόσφατη απόφαση του Πατριαρχείου Μόσχας να ιδρύσει εξαρχία
στην αφρικανική ήπειρο επιβεβαιώνει τους αρχικούς φόβους. Παράλληλα με το σχίσμα
μεταξύ εκατομμύριων Ουκρανών Ορθοδόξων, δημιουργείται και νέα ρωγμή στην ευαίσθητη
Αφρικανική Ήπειρο, όπου τις τελευταίες δεκαετίες αναπτύσσεται η ορθόδοξη εξωτερική
ιεραποστολή.
Στα αφρικανικά κράτη διάφορες χριστιανικές ομολογίες είναι
εδραιωμένες από καιρό καθώς και το επεκτατικό Ισλάμ. Στο εξής οι απλοί Αφρικανοί
θα καλούνται να προσέλθουν στην Ορθοδοξία από δύο Ορθόδοξα Πατριαρχεία, χωρίς να
έχουν μυστηριακή κοινωνία μεταξύ τους. Ο σκανδαλισμός και η εξασθένηση της ορθοδόξου
μαρτυρίας από τη διχαστική αυτή δραστηριότητα είναι ολοφάνερα. Πρόκειται για οδυνηρή
εξέλιξη.
Ο ισχυρισμός ότι δεν υφίσταται σχίσμα στην Ορθοδοξία αλλά
απλώς διαφωνίες μοιάζει με τη θεωρία ότι δεν υπάρχει κορονοϊός. Το σχίσμα, με ποικίλες
μεταλλάξεις, είναι προφανές και επείγει να αναζητηθεί θεραπευτική αγωγή και χρήση
του εμβολίου, που η αποστολική παράδοση έχει καθορίσει: συμφιλίωση, καταλλαγή.
Τον Νοέμβριο του 2019 είχαμε αποστείλει σε όλους τους Ορθοδόξους
Προκαθημένους το κείμενο -που δημοσιεύτηκε και στον Τύπο- «Έκκληση-Δέηση για την
υπέρβαση της εκκλησιαστικής πολώσεως», στο οποίο τονίσαμε την απόλυτη προτεραιότητα
του χρέους της ενότητος, την ανάγκη αξιοποιήσεως του διαλόγου, την αποφυγή εθνοφυλετικών
συσπειρώσεων, την επείγουσα ενεργοποίηση της αρχής της Συνοδικότητος, στην οποία
έχει στηριχθεί διαχρονικά η Ορθόδοξη Εκκλησία. Επιμείναμε με σαφήνεια ότι: «Συνηγμένοι
ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι, με αλληλοσεβασμό και αποκλειστικό σκοπό την ανεύρεση μιας ειρηνικής
ρυθμίσεως, έχουμε τη δυνατότητα να καταλήξουμε σε μια λύση κοινώς αποδεκτή για όλη
την Ορθόδοξη Εκκλησία».
Η αγωνιώδης αυτή έκκληση παραμένει απολύτως επίκαιρη και σήμερα.
Προς διευκόλυνση του αναγνώστη αναδημοσιεύεται και επισυνάπτεται.’’[13]
Η δικαιοσύνη, η ακεραιότητα, η πίστη, η επιμονή και η
οξυδέρκεια σε συνδυασμό με την χάρη του Θεού, μας γνώρισαν έναν υπέροχο άνθρωπο
και έναν λαμπρό λειτουργό του Χριστιανισμού. Θα παραθέσουμε αυτούσια τα δικά
του λόγια, από μια πρόσφατη σχετικά συνέντευξη του σχετικά με τους ΄΄καιρούς΄΄
που βιώνουμε, καθώς μας εκφράζουν απόλυτα και αναδεικνύουν ακόμη μια φορά το πνεύμα
και την λαμπρή προσωπικότητα του.
«Πού είναι η ελευθερία που την χάσαμε στον
φιλελευθερισμό; Πού είναι ο γνήσιος φιλελευθερισμός που τον χάσαμε στην
ιδιοτέλεια; Πού είναι η αγάπη που την έχουμε χάσει στον ερωτισμό; Και πού είναι
ο γνήσιος έρωτας που τον έχουμε χάσει στο sex; Και για να μιλήσω και για μας τους θρησκευόμενους. Πού
είναι η πίστη που την έχουμε χάσει σε μια τυπική θρησκευτικότητα; Και πού είναι
η γνήσια θρησκευτικότητα που την έχουμε χάσει σε μια τυπολατρία;»
Βιβλιογραφία – Δικτυογραφία
·
Ὀρθοδοξία
καί Ἰσλάμ, ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ
ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΤΟΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΤΙΡΑΝΩΝ, ΔΥΡΡΑΧΙΟΥ ΚΑΙ ΠΑΣΗΣ ΑΛΒΑΝΙΑΣ
·
† ΚΥΡΙΛΛΟΥ
ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤOY ΚΡΗΝΗΣ ‘’ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ
ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ’’ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2021
·
Η
ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΤΙΡΑΝΩΝ ΚΑΙ ΠΑΣΗΣ ΑΛΒΑΝΊΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΤΟΥ
ΣΤΗΝ ΑΝΑΒΙΩΣΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΣΤΟ Β ΜΙΣΟ ΤΟΥ 20ΟΥ ΑΙΩΝΑ, Νικόλαος Γ. Τσιρεβέλος, μεταπτυχιακή διπλωματική
εργασία, ΑΠΘ, Θες/κη 207.
·
Άρθρο του Αρχιμανδρίτης
Γεώργιου Καψάνη, ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΚΑΙ ΙΣΛΑΜ, από την πηγής το διαδίκτυο,
https://www.impantokratoros.gr/E43ED69B.el.aspx
·
http://users.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/religions/anastasios_giannoylatos_yoga.htm
·
https://www.topikifoni.gr/afieroma.php?title=o-arxiepiskopos-anastasios-giannoylatos-mia-apo-tis-shmantikoteres-pneymatikes-proswpikothtes-ths-epoxhs-mas-sthn-prebeza-375
·
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B9%CE%B5%CF%80%CE%AF%CF%83%CE%BA%CE%BF%CF%80%CE%BF%CF%82_%CE%A4%CE%B9%CF%81%CE%AC%CE%BD%CF%89%CE%BD_%CE%91%CE%BD%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%AC%CF%83%CE%B9%CE%BF%CF%82
·
https://www.oikoumene.org/el/news/arhiepiskopos-anastasios-o-erastis-tis-epistimis-poy-egine-apostolos-tis-eirinis
·
«Η μηνιαία
εφημερίδα NGJALLJA (ΑΝΑΣΤΑΣΗ) και το αναστάσιμο μήνυμά της» Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Σύμβουλος Καθηγήτρια
Δήμητρα Α. Κούκουρα Θεσσαλονίκη 2017
·
«Aρχιεπίσκοπος Αναστάσιος: η ακούραστη πορεία του για την
Ορθοδοξία και τον Ελληνισμό», της
Έρρικας Βαλλιάνου, δημοσιογράφου του Ραδιοτηλεοπτικού σταθμού ΑΝΤΕΝΝΑ.
·
https://www.dogma.gr/dialogos/alvanias-anastasios-to-rigma-apo-tin-oukrania-stin-afriki/127168/
Ιωάννα
Κατσιμίγα Προπτυχιακή εργασία, Δ’ εξάμηνο, Απρίλιος 2022
[1]https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B9%CE%B5%CF%80%CE%AF%CF%83%CE%BA%CE%BF%CF%80%CE%BF%CF%82_%CE%A4%CE%B9%CF%81%CE%AC%CE%BD%CF%89%CE%BD_%CE%91%CE%BD%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%AC%CF%83%CE%B9%CE%BF%CF%82
[2]
https://www.oikoumene.org/el/news/arhiepiskopos-anastasios-o-erastis-tis-epistimis-poy-egine-apostolos-tis-eirinis
[3] https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B9%CE%B5%CF%80%CE%AF%CF%83%CE%BA%CE%BF%CF%80%CE%BF%CF%82_%CE%A4%CE%B9%CF%81%CE%AC%CE%BD%CF%89%CE%BD_%CE%91%CE%BD%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%AC%CF%83%CE%B9%CE%BF%CF%82
[4] https://www.oikoumene.org/el/news/arhiepiskopos-anastasios-o-erastis-tis-epistimis-poy-egine-apostolos-tis-eirinis
[5] «Aρχιεπίσκοπος Αναστάσιος: η ακούραστη πορεία του για
την Ορθοδοξία και τον Ελληνισμό»
[6] https://www.topikifoni.gr/afieroma.php?title=o-arxiepiskopos-anastasios-giannoylatos-mia-apo-tis-shmantikoteres-pneymatikes-proswpikothtes-ths-epoxhs-mas-sthn-prebeza-375
[7] https://el.wikipedia.org/wiki/
[8]
Ὀρθοδοξία καί Ἰσλάμ
[9] Χριστιανισμός και
Θρησκείες
[11] https://el.wikipedia.org/wiki/
[12] https://www.topikifoni.gr/afieroma.php?title=o-arxiepiskopos-anastasios-giannoylatos-mia-apo-tis-shmantikoteres-pneymatikes-proswpikothtes-ths-epoxhs-mas-sthn-prebeza-375
[13] https://www.dogma.gr/dialogos/alvanias-anastasios-to-rigma-apo-tin-oukrania-stin-afriki/127168/
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου